آثار به جای مانده از میرسیدعلی همدانی در کتابخانه و موزه ملی ملک به نمایش درآمد

​به مناسبت هفتصدمین سالگرد تولد عارف بزرگ ایرانی و پاس‌داشت نام او در تقویم مشاهیر یونسکو

آثار به جای مانده از میرسیدعلی همدانی در کتابخانه و موزه ملی ملک به نمایش درآمد

مجموعه رسالات فارسی و عربی میرسیدعلی همدانی، شاعر و عارف سده هشتم هجری، به مناسبت هفتصدمین سالگرد تولد وی و پاس‌داشت نام او در تقویم مشاهیر یونسکو در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به نمایش درآمده است.

به گزارش روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، مجموعه رسالات میرسیدعلی همدانی بر اساس نسخه‌های موجود در این موقوفه ۷۸ساله به نمایش درآمده است.

«مهدی یساولی» مسوول روابط عمومی کتابخانه و موزه ملی ملک، درباره علت برپایی این نمایشگاه گفت: «از آنجا که نام میرسیدعلی همدانی در تقویم پاسداشت مشاهیر یونسکو ثبت شده است، موسسه کتابخانه و موزه ملک برآن شد تا آثار و نسخه‌های خطی که از این عارف و شاعر بزرگ در کتابخانه موجود است را به مناسبت هفتصدمین سال تولد وی به نمایش بگذارد».

وی افزود: «مجموعه رسالات میرسیدعلی همدانی در کتابخانه و موزه ملک به دو دسته کلی رسالات فارسی و رسالات عربی تقسیم می‌شود. رسالات فارسی او معمولا در چند برگ نوشته شده است و طولانی‌تر اثر فارسی‌زبان او ذخیره الملوک نام دارد».

رسالات فارسی به نمایش‌درآمده از میرسیدعلی همدانی در کتابخانه ملک عبارتند از ذخیره الملوک، مرآت التائبین، سیر الطالبین، رساله اعتقادیه، مشارب‌الاذواق، رساله مشکل حل یا حل مشکل، رساله درویشیه یا درویش‌نامه، رساله منامیه، رساله ده قاعده، رساله فتوتیه یا فتوت‌نامه، رساله مشیت، رساله عقل یا عقلیه امیریه، رساله داودیه، اسرار وحی، چهل حدیث، رساله حق الیقین، رساله واردات، رساله ذکریه،‌ رساله اورادیه، رساله نوریه، رساله فقریه، رساله تلقینیه، رساله وجودیه، رساله عقبات یا قدوسیه، رساله بهرامشاهیه، اشعار فارسی، رساله حقیقت ایمان، رساله چهل مقام صوفیه، مکتوبات، رساله انسانیه و رساله همدانیه.

در میان رساله‌های فارسی میرسیدعلی همدانی، کتاب ذخیره الملوک مفصل‌ترین اثری به شمار می‌آید که از او برجا مانده است. این کتاب یک مقدمه و ۱۰ باب و خاتمه‌ای کوتاه را دربرمی‌گیرد که بنا بر قول مولف به استدعای جمعی از ملوک و حکام و اشراف نوشته شده است. بیش‌تر مطالب این کتاب، ترجمه و تلخیص کتاب‌های امام محمد غزالی با نام‌های احیاء علوم الدین و کیمیای سعادت و البته اضافاتی از مولف است. هر یک از ابواب ذخیره الملوک همانند احیاء العلوم، ابتدا با یک یا چند آیه و سپس احادیث با ترجمه‌های صحیح آغاز می‌شود. او مطالب دیگر را غالبا با استناد به آیات احادیث و اقوال مشایخ صوفیه و عرفا و زهاد ذکر کرده است.

«یساولی» درباره رسالات عربی میرسیدعلی همدانی در این نمایشگاه گفت: «رساله القدسیه فی اسرار النقطه، رساله در باب علماء الدین، رساله صفه الفقراء، رساله اربعین امیریه و رساله ذکریه عربیه، رساله‌های عربی‌زبان این عارف است.

رساله القدسیه فی اسرار النقطه، بلندترین اثر عربی‌زبان میرسیدعلی، در ۱۵ برگ نوشته شده است. در این رساله بحثی که توسط غزالی، ابن عربی و قونوی در باب حروف آغاز شده بود، توسط میرسیدعلی ادامه یافته است. ؛ تا اندازه‌ای که به ظهور فضل‌الله نعیمی استرآبادی، ناشر عقاید حروفیه و محمود پسیخانی گیلانی، موسس مذهب نقطویه منجر شد.

میرسیدعلی در آغاز رساله القدسیه فی اسرار النقطه با اشاره به هدف خود از نوشتن این رساله می‌نویسد «چون معرفت اسرار حروف و حقایق اسرار نقطه یکی از مبانی اسرار علم توحید است، خواستم واردات سری خود را درباره اسرار و خصایص و بروز آن به صورت اعیان حروف به زبان ذوق و اشاره، نه به روش استدلالی علماء مترسم بنویسم و تصاریف آنها را نیز که مشیر به شئون تجلیات الهیه است، شرح دهم».

نمایشگاه مجموعه رسالات میرسیدعلی همدانی در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک از ۲۰ فروردین تا ۵ اردیبهشت ۱۳۹۴ برای بازدید همگان برپا شده است.

امیر سیدعلی‌بن شهاب مشهور به سیدعلی و میرسیدعلی، عارف، شاعر و از مشایخ و خلفای سلسله کبرویه، از پیروان طریق شیخ نجم‌الدین کبری است. او در ۱۲ رجب سال ۷۱۴ قمری در همدان و در خانواده‌ای متمکن از سادات حسینی و از مادری سیده متولد شد. پدرش امیر شهاب‌الدین، حاکم همدان و مردی اهل ایمان بود.

او از کودکی زیر نظر دایی‌اش، سیدعلاءالدین، که از اولیاء الله بود، پرورش یافت. دایی او نیز که چونان پدر متکمن بود، معلمی را به آموزش او گمارد که از مریدان شیخ محمود مزدَقانی، مرید و جانشین علاء‌الدوله سمنانی بود.

میر پس از گذراندن مراحل سلوک نزد خواص اصحاب علاءالدوله سمنانی، به فتوای سی و اندی تن از مشایخ، مامور ارشاد غرباء دیار و طالبان و تبلیغ اسلام شد و رنج سفر را با اشتیاق پذیرفت و به سیر و سیاحت در اقصی نقاط عالم، از شام و روم تا ترکستان و کشمیر و هند و سراندیب پرداخت و بارها به زیارت خانه خدا مشرف شد و تا زمان وفات به این کار ادامه داد. در طول مدت سفر، در کنار رودخانه جهلم ساکن شد و برای ساخت مدرسه دینی و کتابخانه در این منطقه اقدام کرد و هزاران نفر به دست وی مسلمان شدند. مهاجرت میر و صدها تن از پیروانش و ایرانیان دیگر به کشمیر، موجب انتقال هنرهای ایرانی همچون شالبافی، سفال‌گری و خوش‌نویسی به آن سرزمین شد.

او هنگام مراجعت از کشمیر و عزیمت به ترکستان در پاخلی (پکلی) در کافرستان (نورستان کنونی) در ۶ذی‌الحجه ۷۸۶ قمری به سن ۷۳ سالگی درگذشت و مریدانش جسد او را به ختلان، موطن ابواسحاق ختلانی، جانشین او در سلسله کبرویه، حمل و در همان جا دفن کردند. مدفن او اکنون در کولاب تاجیکستان (ختلان) در ۲۳۰ کیلومتری جنوب دوشنبه قرار دارد.

آثار به جای مانده از میرسیدعلی همدانی در کتابخانه و موزه ملی ملک به نمایش درآمد/ گزارش تصویری