وقایع اتفاقیه(روزنامه)

​روزنامه وقایع اتفاقیه

روزنامه وقایع اتفاقیه به مدیری میرزا جبار تذکره چی والد سعدالدوله و مباشرت و مترجمی (برجیس صاحب) و به تشویق و همت میرزا تقی‌خان امیرکبیر در تهران تأسیس [...] گردیده است. اولین شماره این روزنامه در روز جمعه پنجم شهر ربیع‌الثانی سال ۱۲۶۷ق انتشار یافته و در عنوان آن جمله (یا اسدالله‌الغالب) و شیر و خورشید رقم شده و در طرفین آن صورت دو خورشید کشیده و در وسط ورق (روزنامچه اخبار دارالخلافه) نوشته شده و در زیر آن دستخطی از ناصرالدین‌شاه [...] چاپ کرده‌اند.[1] از میرزا عبدالله نامی نیز به عنوان نویسندهُ این روزنامه یاد شده است.[2] روزنامه وقایع اتفاقیه سومین روزنامه ایرانی و دومین روزنامه فارسی است.[3] این نشریه که از شمارهُ دوم به روزنامه وقایع اتفاقیه تغییر نام داد، به‌طور کلی در طول حیاتش نامش چنین بوده است: شمارهُ یک: روزنامچه اخبار دارالخلافه تهران؛ شماره ۲ تا ۴۷۰: روزنامه وقایع اتفاقیه؛ شماره ۴۷۱: روزنامه وقایع.[4]

[...] روزنامه وقایع اتفاقیه در مطبعه سنگی که به سرکاری و استادی (حاج عبدالمحمد) در نزدیکی دروازه دولاب تهران دایر بوده طبع می‌شده است. روزنامه وقایع اتفاقیه مخصوص درج و انتشار اخبار دارالخلافه و شهرهای دیگر ایران و مختصری از اخبار ممالک خارجه بوده است و لذا در طول مدت انتشار کمتر مقاله سیاسی و ادبی و تاریخی در آن دیده می‌شود و بیشتر منظور از تأسیس آن همان انتشار اخبار دربار و دارالخلافه تهران بوده است. معمولاً در روزنامه ابتدا به ذکر وقایع دارالخلافه و در حوادث دارالخلافه نیز ابتدا به ذکر وقایع مربوط به شاه از قبیل شکار اعلی‌حضرت، دید و بازدیدهایی که از مؤسسات و اشخاص درباری می‌نموده و القاب و فرامین و عطایایی که به اشخاص مختلف داده می‌شده و پس از آن حوادث دیگری که در شهر تهران رخ داده گفتگو نموده [...].[5]

این روزنامه امتیازات بسیاری دارد: نخست بهای مایحتاج مردم در آن درج می‌شد، بنابراین برای تحقیق در تاریخ اقتصادی ایران مفید است. دوم آگهی‌هایی از طرف دولت تحت عنوان اشتهار نامه منتشر می‌شد. تحقیق در اشتهار نامه‌ها از نظر تاریخ سیاسی و تحولات و تطورات اجتماعی سودمند است. سوم اخبار سفرهای داخلی ناصرالدین‌شاه که برای محققان جغرافیای تاریخی ایران در دورهقاجار ارزشمند است. شرح مشاهدات اماکن و آثار باستانی نیز ازنظر باستان‌شناسی اهمیت دارد.امتیاز چهارم زبان ساده آن است که می‌توان سرفصل تحول نثر فارسی دانست. پنجم و مهم‌ترین آن ثبت اخبار ایران و جهان است که ارزش تاریخی بالایی دارد. ششم پاسخ به اعلامیه و مقالاتی که در جراید خارجی قدرت‌های استعماری درباره ایران اتخاذ می‌کردند.[6]

روزنامه وقایع اتفاقیه از شماره ۱ تا شماره ۴۱ در " عهد صدارت امیرکبیر " منتشر شد. و از آن شماره به بعد تا شماره ۳۹۶ در دوره صدارت " میرزا آقاخان نوری " و از شماره ۳۹۷ تا پایان حیاتش در ایران بدون صدراعظم، انتشار یافت.[7]

در این عنوان روزنامه مطالبی از قبیل زیر منتشر می‌شد:

انگیزهُ انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه نوشته شده است: روزنامه وقایع اتفاقیه، ش ۲۶، پنج‌شنبه ۲ شوال ۱۲۶۷ق، صص ۱ – ۲

خبر عزل امیر کبیر و انتصاب میرزا آقاخان: روزنامه وقایع اتفاقیه، ش ۴۲، پنج‌شنبه ۲۶ محرم ۱۲۶۸ ق، ص ۱

خبر تربیت مردم نابینا در ممالک فرنگستان: روزنامه وقایع اتفاقیه، ش ۱۲۷، پنج‌شنبه ۲۹ رمضان ۱۲۶۹ ق، ص ۸

اخبار مربوط به کتاب و کتابخانه: روزنامه وقایع اتفاقیه، ش ۱۸۵، پنج‌شنبه ۲۲ ذیقعده ۱۲۷۰ق، صص۱ – ۲

رویدادهای هنری: روزنامه وقایع اتفاقیه، ش ۳۱۷، پنج‌شنبه غره رجب ۱۲۷۳ق، ص ۱

واژگان کلیدی: روزنامه وقایع اتفاقیه، قاجاریه، ناصرالدین‌شاه، نقاشی

[1]-صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۴، ص ۳۳۰

[2]-نک: همان، ص ۳۳۱

[3]- روزنامه کاوه به نقل از، نک: صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۴، ص۳۳۰

[4]- قاسمی، سیدفرید. سرگذشت مطبوعات ایران: روزگار محمدشاه و ناصرالدین‌شاه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، ۱۳۸۰، ج ۲، ص۱۱۷۱

[5]- صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۴، ص۳۳۱ - ۳۳۲

[6]- نک: وقایع اتفاقیه، چاپ افست، تهیه و تنظیم کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه، ۱۳۷۳، مقدمه

[7]-نک: قاسمی، سیدفرید. سرگذشت مطبوعات ایران: روزگار محمدشاه و ناصرالدین‌شاه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، ۱۳۸۰، ج ۲، ص۱۲۵۱