میرزا ابوالحسن‌خان غفاری و انتشار روزنامه دولت علیه ایران

​در سال 1277 هجری قمری ریاست دارالطباعه و ادارة امور چاپ و انتشار روزنامة وقایع اتفاقیه که تا آن موقع 471 شمارة آن به چاپ رسیده بود و از تأسیسات میرزا تقی خان امیرکبیر بود، از طرف ناصرالدین شاه و علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه،‌ وزیر علوم وقت، به عهدة ابوالحسن خان نقاشباشی گذاشته شد. شاه از او خواست بر اساس تجربه و آموخته‌های خود در اروپا روزنامة مزبور را به صورت بهتر درآورد و در هر شماره تصویری از رجال و شخصیت‌های درباری، مملکتی و مناظر و ساختمان‌های تهران و بعضی وقایع را نقاشی کرده و در آن چاپ کند.

هنر میرزا ابوالحسن‌خان در ترسیم چهره‌های شاهزاده‌ها، رجال درباری و غیردرباری به شکلی بود که واقعیت درونی و سیرت پنهان شخصیت‌ها را نمایان می‌ساخت. میرزا ابوالحسن‌خان از شمارة 472 نام روزنامه را به " روزنامة دولت علیة ایران" تغییر داد و با قطع بزرگتر و کاغذ بهتر چاپ کرد. این روزنامه چون رسمی و دولتی بود در سرلوح آن نقش شیر و خورشید چاپ می‌شد که در هر شماره به تناسب فن باسمه‌گری نقاشی آن تجدید می‌شد. پس از مدتی میرزا ابوالحسن خان در این روزنامه قلمرو گرافیک سیاه‌مشق را به گونه‌ای گسترش داد که با مصورکردن رویدادهای مهم و ماجراها و حوادث، ژورنالیسم رسمی و عمدتاً درباری به مرتبة خبرنگاری و اطلاع‌رسانی موشکافانه، پویا و سرزنده ارتقاء پیدا کرد. هنوز نه ماه از آغاز انتشار روزنامة دولت علیة ایران نگذشته بود که سعی و مهارت ابوالحسن خان نقاش‌باشی در تغییر وضع روزنامه و نفاست چاپ آن مورد توجه شاه قرار گرفت و به وی لقب صنیع‌الملک داد.

صنیع‌الملک در مدت شش سال با پشتکار تمام به انتشار روزنامه و ادارة امور دارالطباعه و نقاش‌خانة دولتی ادامه داد و در سال 1279 هجری قمری از سوی ناصرالدین شاه یک قطعه نشان سرتیپی و حمایل دریافت کرد. قریحة شگرف صنیع‌الملک در زمینة واقع‌گرایی شبه عکاسی، صورت و شبیه بسیاری از رجال و شخصیت‌های معروف زمان و برخی بناهای دولتی و سلطنتی تهران را به کمک نقاشی و باسمه‌کردن در صفحات روزنامه جاودان ساخت. پس از درگذشت صنیع‌الملک نه پیام تسلیتی برای وی در روزنامه به چاپ رسید و نه علت درگذشت وی مشخص شد فقط در روزنامة دولتی شمارة 612 مورخ شعبان 1284 هجری قمری اشاره شد سرتیپ حسن حکیم سامانی به جای ابوالحسن خان صنیع‌الملک ریاست روزنامه را بر عهده گرفته است.

برگرفته از کتاب زندگی و آثار استاد صنیع‌الملک نوشته یحیی ذکاء، ویرایش سیروس پرهام، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، 1382.

نظر شما: