آیین گرامیداشت مبعث حضرت محمد (ص) در کتابخانه و موزه ملی ملک؛ بررسی جایگاه معراج پیامبر (ص) در نگارگری ایرانی
عصر شنبه هجدهم خرداد ماه موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به یمن نام رسول نور و رحمت و زیباترین جلوه آفرینش، غرق در شکوهی روحانی و عطر محمدی بود. در بخشی از این مراسم، میهمانان به ویژه علاقه‌مندان به هنرهای سنتی ایرانی- اسلامی، به تماشای هنر نگارگران ایرانی در نمایش معراج پیامبر (ص) نشستند.
به گزارش روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک آیین گرامیداشت مبعث حضرت محمد (ص) با حضور مدیران و کارکنان موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، «سید‌عبد‌المجید شریف‌زاده»، «نگارگر و پژوهشگر هنرهای سنتی»، استاد «امیر نوری»، استاد «»، منقبت‌خوان و تعزیه‌خوان برجسته و جمعی از استادان، شاعران و هنرمندان عرصه‌های گوناگون ادب و هنر، عصر شنبه 18خرداد 1392 خورشیدی در سالن همایش موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد.
در این مراسم «خسرو شیخی» مدیر امور عمومی و پشتیبانی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، این آیین را یکی از جشن‌های وقف‌نامه‌ای موقوفه متعلق به آستان قدس رضوی عنوان کرد و افزود: «جشنی که امروز به مناسبت عید مبعث حضرت رسول اکرم (ص) با حضور استادان ادب و هنر و علاقه‌مندان خاندان عصمت در این مکان برگزار شده، یکی از روزهایی است که هر ساله بنا به وصیت حاج حسین آقا ملک واقف این مکان جشن گرفته می‌شود و برای این مجموعه افتخار بزرگی است».
معراج پیامبر (ص) در نگارگری ایران«سید‌عبد‌المجید شریف‌زاده» نگارگر و پژوهشگر هنرهای سنتی در آیین گرامیداشت مبعث حضرت محمد (ص) عنوان کرد: «در فرهنگ ما معراج به معنای نردبان و وسیله عروج است و در بسیاری روایات هم از آن به اسرا تعبیر شده و این واژه از سیر در شب آمده است. در آیات قرآن کریم در چند مورد به مساله معراج اشاره شده است. معراج یکی از مهم‌ترین اعتقادات مسلمانان است و اگر کسی به معراج پیامبر (ص) قایل نباشد، مسلمان نیست».
وی با اشاره به این که از گذشته دیرین تاکنون، اشعار و ابیات بسیاری در وصف واقعه معراج پیامبر (ص) ذکر شده است، گفت: «مساله معراج همواره یکی از مهم‌ترین و الهام‌بخش‌ترین موضوعات برای شعرا، علما و هنرمندان در سرودن و خلق آثار علمی، ادبی و هنری بوده است و تفاسیر و تعابیر بسیاری درباره این موضوع بیان شده است».
این پژوهشگر هنرهای سنتی افزود: «نگارگران شنیده‌های ذوقی خود را درباره معراج پیامبر اعظم (ص) به قلم دل مصور کرده‌اند. نگارگران متاثر از عرفا، شعرا، ادبا و علمای دوره‌های مختلف، همواره کوشیده‌اند در آثار خود با الهام از این نثرها و نظم‌ها از آنچه مورد اعتقادشان بوده تبعیت کنند و آن را در آثار خود بازتاب دهند».
«شریف‌زاده» در ادامه درباره موضوع معراج در نگاره‌های ایران عنوان کرد: «از گذشته تاکنون در نمونه‌های بسیاری از موضوع معراج در نگارش و خلق معراج‌نامه‌ها و رساله‌ها الهام و بهره‌گیری شده و در آن‌ها به شکل‌های مختلف به مساله معراج پیامبر (ص) و جزییات آن اشاره شده است. منظومه یوسف و زلیخا اثر جامی یکی از قدیمی‌ترین معراج‌نامه‌ها است و از دیگر معراج‌نامه‌های مشهور می‌توان به معراج‌نامه نظامی گنجوی، الهی‌نامه، اسرارنامه یا مصیبت‌نامه عطار و اسکندرنامه اشاره کرد».
این استاد نگارگر در ادامه با یادآوری آثاری چند از بزرگان علم و ادب ایران در منقبت معراج پیامبر (ص) اظهار داشت: «خمسه نظامی، بوستان سعدی، خمسه تهماسبی اثر سلطان محمود (سلطان نگارگری ایرانی)، هفت اورنگ جامی، مجلس هشتم (سبحه‌الابرار) و اثر فرهاد نقاش در خاوران‌نامه نیز از نمونه‌های ارزشمند مزین شده به داستان معراج‌اند. باید یادآور شد که احتمالا «خاوران‌نامه» قدیمی‌ترین منظومه حماسی دینی در ادب فارسی است و مانند دیگر منظومه‌های حماسی و دینی ترکیبی از وقایع تاریخی و روایت دینی است».
«شریف‌زاده» نگارگر و پژوهشگر هنرهای سنتی با انتخاب چهار اثر منظوم خمسه تهماسبی، خاوران‌نامه، هفت اورنگ و مجلس هشتم (این اثر در موزه ملک نگهداری می‌شود) از جنبه‌های مختلف هنری و نگارگری به مقایسه این آثار پرداخت تا مشخص شود که چرا معراج‌نامه سلطان محمود (خمسه تهماسبی) از لحاظ نگارگری موضوع معراج پیامبر (ص) از بی‌نظیرترین‌ها است زیرا در این اثر به زیباترین و کامل‌ترین شکل، حرکت و عروج ملکوتی پیامبر به اوج به تصویر کشیده شده است.
وی در ادامه در تفسیر برخی ویژگی‌های چهار نسخه یاد شده از منظر نگارگری بیان کرد: «در هر چهار مورد، بال‌های فرشتگان از کادرها بیرون زده و در هر چهار تصویر پیامبر سوار بر مرکب دیده می‌شود که در دو تصویر چهره نمایان است و در دو تصویر دیگر صورت پوشیده است و در همه تصاویر نیز جبرییل به عنوان راهنما روبه‌روی پیامبر ایستاده است و فرشتگان برگرد ایشان دیده می‌شوند».
این استاد نگارگر در پایان افزود: «با مقایسه تصویرهای این چهار اثر مشاهده می‌شود که در تصویر نگارگری اثر سلطان محمد، پویایی و رو به اوج حرکت کردن از سه مورد دیگر نمایان‌تر و کامل‌تر به تصویر کشیده شده است؛ همچنین نوع حرکت و فرشتگان در این تصویر، دورانی است و این حالت همراه با انحناهای بدن فرشتگان، معلق بودن در فضا و حرکت به سمت عرش را در ذهن به خوبی متبادر می‌کند. پس از این اثر نیز نسخه مجلس هشتم (سبحه‌الابرار) که اینک در موزه ملک نگهداری می‌شود کامل‌تر از دو اثر دیگر، داستان معراج پیامبر (ص) را به تصویر کشیده است.
شعرخوانی در منقبت پیام‌آور آسمانی نور و رحمتدر ادامه مراسم، «امیر نوری» استاد پیشکسوت عرصه شعر و ادب کشور، دقایقی با خوانشی زیبا و موزون، همگام با نوای دلنشین موسیقی سنتی و روح نواز ایرانی، اشعاری از بزرگان شعر و ادب ایران همچون نظامی گنجوی را برای حاضران خواند و به وصف کمال و جلال بی‌مثال برترین مخلوق حق و روایت معراج پیامبر (ص) از زبان شعر پرداخت.
مبعث‌خوانی استاد رضا حیدریحسن ختام این آیین روحانی که به نام مبارک برترین جلوه آفرینش محمد مصطفی (ص) مزین شده بود، مبعث‌خوانی و منقبت‌خوانی استاد «رضا حیدری» از مبعث‌خوانان و تعزیه‌خوانان برجسته کشور بود که با نوای دلنشین خود اشعاری در وصف پیامبر ختمی مرتبت (ص) خواند و فضا را به عطر نام محمد (ص) معطر ساخت. استاد «رضا حیدری» صاحب چندین اثر مکتوب در زمینه تعزیه، منقبت‌خوانی و موضوعات پیرامونی است.
آیین گرامیداشت مبعث حضرت محمد (ص)، عصر شنبه 18خرداد 1392 خورشیدی از ساعت 16 تا 18 در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک واقع در خیابان امام خمینی، سر در باغ ملی برگزار شد.
