ام الکتاب

​همراه با ماه میهمانی خدا در گنجینه نفایس کتابخانه و موزه ملی ملک

ام الکتاب

سوره حمد نخستین سوره در مصحف شریف است. قطعه خوش‌نویسی موجود در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک، بر کاغذ دست‌ساز نخودی به خط میرعماد الحسنی کتابت شده است و به دوره صفوی بازمی‌گردد. تزیین‌های به‌کاررفته در این قطعه، هنرهایی چون حل‌کاری، جدول‌کشی، تذهیب و ترصیع را دربرمی‌گیرد. درازای این اثر نوزده سانتی‌متر و پنج میلی‌متر و پهنای آن ده سانتی‌متر و هفت میلی‌متر است.

به گزارش روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، فاتحه الکتاب، نام اصلی این سوره است؛ از این‌رو که نخستین سوره بوده، قرآن با آن گشوده می‌شود؛ خواندن این سوره در نمازها واجب است. این سوره به سبع المثانی و ام القرآن هم آوازه است. ارزش و اهمیت ویژه این سوره تا آنجا است که بیش از بیست نام برای آن یاد شده است. مشهورترین نام‌ها چنین‌اند: حمد، ام القرآن، سبع المثانی، کنز، اساس، مناجات، شفاء، دعا، کافیه، وافیه و راقیه (یعنی پناه‌دهنده).

سوره فاتحه هفت آیه، بیست و نه کلمه و یکصد و چهل و سه حرف دارد. این سوره به لحاظ لفظ و حجم، از سوره‌های کوچک قرآن یا «مفصلات» است و در میان مفصلات نیز از سوره‌های «قصار» به شمار می‌آید. این سوره برپایه روایت‌ها، در عین اختصار، در معنا بزرگ و «ام الکتاب» و اساس قرآن است. آیه «ایاک نعبد ...» تبعد از زبان بنده و حصر عبادت، شناساننده استعداد انسان برای تحول و تکامل به شمار می‌آید. صراط مستقیم گویای تشریع، قوانین و شریعت است. پایان سوره نیز به اسرار، علت‌های موت و حیات، ترقی و انحطاط افراد و ملل گذشته اختصاص یافته است.