​شمایل حضرت علی و حسنین علیهم‌السلام

​شمایل حضرت علی و حسنین علیهم‌السلام

نمونه‌ای منحصربه‌فرد از آثار شمایل‌نگاری در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک وجود دارد که ارزش‌ها و زیبایی‌های این هنر مذهبی و آیینی را به روشنی نشان می‌دهد؛ تصویری نشسته از امام علی (ع) در حالی که امام حسن (ع) و امام حسین (ع) در دو سوی ایشان‌اند. ترکیب‌بندی این اثر، از ترکیب‌بندی مقامی الگو و تاثیر پذیرفته است که در این‌گونه ترکیب‌بندی شخصیت‌های موجود در نقاشی برپایه اهمیت مقامی که دارند، نسبت به یکدیگر بزرگ‌تر یا کوچک‌تر ترسیم می‌شوند.

به گزارش روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، شمایل در یک معنای عام، چهره‌ای روحانی و متعلق به عالم قدس بوده که حضور آن در جامعه دینی سبب اشاعه معنویت و پایبندی به اصول معنوی است. شخصیت امامان و مقدسان از لحاظ ساده‌زیستی و بی‌پیرایگی، الگو و نماد مهم ارزشی برای شیعیان است. ساده‌پوشی، وقار و بی‌پیرایگی از این‌رو کاملا رعایت و با نوع خاص چهره‌نگاری از ایشان، بر قداست ایشان تاکید می‌شد. همچنین تلاش می‌شد با به‌کارگیری هنرهای ادبی و اشعار شیعی، به مفاهیم عمیق روحانی و برگرفته از متون اسلامی و شیعی پرداخته شود.

شمایل‌های شیعی در ایران اسلامی به این ترتیب نه با نگاه تشبیهی و بر مبنای دقت تاریخی، که، با نظر به وجوه آرمانی‌شان ترسیم می‌شدند. به دلیل این که اصلی‌ترین تاکیدات در دین اسلام برپایه تنزیه خداوند و توحید است، هنرمندان شیعی صورت‌های هنری از جمله شمایل‌ها را چنان نشان می‌دهند که زیبایی تجلی یافته در آن‌ها در حقیقت از زیبایی الهی حکایت کند.

هم‌نشینی هنرهای تصویرگری و تذهیب و خوش‌نویسی در این اثر به خوبی نمایان است. به کاربردن نقوش اسلیمی و تذهیب کاری زیبا با رنگ غالب آبی فضایی بسیار عرفانی و روحانی را القا می‌کند.

این اثر دارای دو ردیف خوش‌نویسی است: ردیف اول در بالای نگاره شعر:

یا علی یا ایلیا یا بوالحسن یا ابوتراب/ حل مشکل سرور دین شافع یوم الحساب

نگاشته شده که شاعر آن ناشناس است. در پایین نگاره هم عبارت معروف:

لافتی الی علی/ لاسیف الی ذوالفقار.

در ردیف دوم یا داخلی، دعای مشهور «ناد عَلیاً مَظهَرَ العَجائِب تَجِدهُ عَوَناً لَکَ فِی النَوّائِب» نگاشته شده است.