امضای تفاهم‌نامه همکاری میان فرهنگستان زبان و ادب فارسی و کتابخانه و موزه ملی ملک
غلامعلی حداد عادل: حاج حسین ملک نشان داد ثروت را چگونه باید صرف کرد اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی در روز دوشنبه ۲۲ آذر ۱۳۹۱ خورشیدی با حضور در کتابخانه و موزه ملی ملک، به تماشای نسخه‌های خطی و آثار بی‌بدیل موزه‌ای نشستند که حاج حسین ملک در ۸ دهه از زندگی خود از سراسر ایران و جهان گرد آورده بود؛ نسخه‌های خطی و آثاری که استادان بزرگ زبان و ادب فارسی را به تحسین و شگفتی واداشت.
محمد دبیرمقدم، حسن رضایی باغ‌بیدی، محمدرضا نصیری، علاءالدین طباطبایی، حسین بیک باغبان، هوشنگ مرادی کرمانی، هوشنگ رهنما، بدرالزمان قریب، لطیف کاشیگر، یداله جلالی بندری، اسماعیل سعادت، محمدعلی موحد، موسی اسوار، ابوالحسن نجفی، فتح‌اله مجتبایی، ژاله آموزگار، کامران فانی، یداله ثمره، حسن انوری، علی‌اشرف صادقی، احمد سمیعی گیلانی، محمدجعفر یاحقی، محمود عابدی، مهدی محقق، استادانی بودند که در کنار غلامعلی حداد عادل به عنوان رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کتابخانه و موزه ملی ملک حضور یافته بودند تا با برگزاری نشست ماهانه فرهنگستان و نیز امضای تفاهم‌نامه همکاری میان دو مجموعه، از گنج ملک بازدید کنند.
خراسانی‌ها بهتر می‌دانند حاج حسین ملک چه کرده است
«سیدمجتبی حسینی» مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به درخواست رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، شرحی درباره زندگی و اقدامات اجتماعی حاج حسین آقا ملک برای اعضای فرهنگستان ارایه کرد. او در این‌باره گفت: «همه می‌پندارند که کار بزرگ حاج حسین آقا ملک، گردآوری این کتابخانه نفیس با 19 هزار عنوان رساله خطی و نزدیک به 10 هزار کتاب چاپ سنگی در کنار آثار ارزشمند موزه‌ای بوده است، در حالی که شاید خراسانی‌ها به ویژه فرهنگیان و کارکنان پست و تلگراف در آنجا بهتر بتوانند بگویند که این مرد بزرگ برای آبادانی خراسان و رفاه زندگی و معیشت مردم چه کارها کرده است. اهدای بیش از یک میلیون متر مربع به فرهنگیان مشهد برای ساخت خانه برای آن‌ها در قطعه زمین‌هایی به بزرگی 500 متر برای هریک از فرهنگیان و مستخدمان اداره فرهنگ خراسان، اقدامی بود که نشان داد گستره نگاه این بازرگان فرهیخته و فرهنگ‌دوست چه اندازه بوده است».
وی افزود: «وقف‌نامه حاج حسین ملک به اندازه‌ای فراگیر و کامل است که به عنوان یک سند راه‌بردی، همه موضوعات حتی جزییات را نیز در نظر گرفته است و به تعبیر متخصصان، این وقف‌نامه یک سند مترقی برای اداره موقوفات گسترده اقتصادی و فرهنگی او تا دهه‌ها و سده‌های بعد است؛ مساله‌ای که در کنار اهتمام آستان قدس رضوی به رسیدگی و توسعه این موقوفات، موجب شده است کتابخانه و موزه ملی ملک به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه وقف فرهنگی و نخستین موزه خصوصی ایران، خودگردان و مورد توجه پژوهشگران و اندیشمندان باشد».
حداد عادل: ملک نشان داد ثروت را چگونه باید صرف کرد
«غلامعلی حداد عادل» رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پس از گزارش مدیرعامل کتابخانه و موزه ملک، گفت: «تحصیل مال که واقعا کار سختی است، یک مساله است و چگونه مصرف کردن مال به دست آمده، مساله‌ای دیگر که به نظرم بسیار سخت‌تر از تحصیل مال است. حاج حسین آقا ملک یک راه ماندگار به همه ثروتمندان نشان داد که چگونه می‌توان ثروت را در مسیر درست به کار گرفت. کار بزرگی که حاج حسین آقا ملک از عهده انجام آن برآمد، شاید پیش و پس از او بی‌نظیر بوده است. ما در ایران و حتی در جهان، مالداران و متمولان فراوانی داشته‌ایم که کارهای زیادی را انجام داده‌اند اما هیچ‌یک از آن‌ها نتوانسته است به جایگاهی که حاج حسین ملک بدان دست یافته، برسد از این‌رو است که او می‌تواند الگویی بزرگ برای همه متمکنان و ثروتمندان باشد».
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه از استادان بزرگی که در نشست حضور داشتند، خواست اگر از حاج حسین ملک و کتابخانه او که در زمان زندگی‌اش در بازار حلبی‌سازها (بین‌الحرمین کنونی) تهران قرار داشت، خاطره‌ای به یاد دارند، بازبگویند.
مهدی محقق: کتابخانه ملک، گنج نسخه‌های منحصربه‌فرد خطی است
«مهدی محقق» که اکنون مدیریت موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- دانشگاه مک‌گیل کانادا را برعهده دارد، به نسخه‌ای منحصربه‌فرد در کتابخانه ملک اشاره کرد که در زمان زندگی حاج حسین ملک، آن را تصحیح، خلاصه و ترجمه کرده است: «کتابخانه ملک، گنج نسخه‌های منحصربه‌فرد خطی در ایران و جهان است. من یک نسخه خطی بی‌نظیر را که فقط در این کتابخانه بود، دهه‌ها پیش تصحیح و ترجمه کرد. نسخه خطی بستان‌الاطبا و روضه‌الالبا یک اثر ویژه در حوزه طب سنتی است که به وسیله ابن مطران پزشک شخصی صلاح‌الدین ایوبی در سده هفتم قمری نوشته شده است. وجود این نسخه کم‌نظیر در کتابخانه ملک به ما کمک کرد تا یافته‌های آن دانشمند را به پژوهشگران امروزی منتقل کنیم».
«مهدی محقق» افزود: «من یک‌بار حاج حسین آقا ملک را در مراسم درگذشت یکی از وابستگان سیدجلال تهرانی در مشهد دیدم. فرد فاضلی بود که به کتاب و آثار هنری بسیار علاقه داشت. ایشان با پدرم دوستی داشتند. چندین بار که پدرم با ایشان ملاقات داشتند، حاج حسین آقا با وجود سن بسیار و ثقل صامعه، از ایشان می‌خواستند که در گوش‌شان روضه سیدالشهدا را بخوانند».
محمدجعفر یاحقی، داستان «چناران ملک» را روایت کرد
«محمدجعفر یاحقی» استاد دانشگاه فردوسی مشهد هنگام اشاره به جایگاه حاج حسین آقا ملک در خراسان، تاکید کرد که ملکنه یک فرد بلکه یک نهاد در خراسان است: « حاج حسین ملک شاید پس از آستان قدس رضوی و مسجد گوهرشاد، بزرگ‌ترین نهاد اجتماعی در خراسان است. او به اندازه‌ای در خراسان به ویژه مشهد، تاثیرگذار است که بیش‌تر مردم منطقه، او را یک مرد دست‌نیافتنی توصیف می‌کنند. در بزرگی او همین بس که یک روستای کوچک به نام چناران را با اقدامات خویش به گونه‌ای درآورد که امروز به عنوان یک شهر آباد بزرگ در منطقه خراسان شناخته می‌شود. زمین‌هایی که او برای ساخت کارخانه قند در آنجا اهدا کرد و بیمارستانی که در آن روستای محروم ساخت، به اندازه‌ای در آبادانی و رونق چناران موثر بودند که شاید نمونه آن را در جایی دیگر نمی‌توان یافت. شاید بهترین کاری که اکنون می‌توان برای قدردانی از حاج حسین ملک انجام داد، انجام یک پژوهش بزرگ و تالیف کتابی شایسته نقش این بازرگان فرهیخته باشد».
یداله ثمره: عشق، راهنمای حاج حسین ملک بود
«یداله ثمره» درباره کار بزرگی که حاج حسین آقا ملک در حوزه فرهنگ ایران انجام داد، گفت: «عشق، مهم‌ترین انگیزه‌ای بود که این فرد فرهیخته را برآن داشت تا چنین گنجینه شگفت‌انگیزی را گردآورد. حاج حسین ملک، عاشق کتاب و نسخه‌های خطی بود و همین عشق به او کمک کرد تا 8 دهه از زندگی‌اش را به خرید و گردآوری این گنجینه اختصاص دهد. آنچه اما در این میانه اهمیت دارد این است که دانشجویان و پژوهشگران امروز بتوانند از این گنج نهفته در باغ ملی تهران بهره بگیرند. پیشنهاد می‌کنم روشی برای شناساندن گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک به دانشگاه‌ها در پیش گرفته شود تا دانشجویان و پژوهشگران بیش‌تری به این مکان فرهنگی مراجعه کنند».
