برای دیدار شاهکار خوشنویسی شاهزاده خانم قاجاری به کتابخانه و موزه ملی ملک بیایید
کمی آن‌سوتر از میدان امام خمینی، از زیر دروازه باغ ملی، نماد تاریخی پایتخت دویست ساله ایران که بگذری، به محوطه خاطره‌انگیز باغ ملی می رسی. اگر در جست‌وجوی تاریخ و فرهنگ باشی، این محوطه تاریخی و زیبا می‌تواند گوشه‌ای خلوت برایت باشد. این‌جا در فضای ساکت و آرام‌اش چنان قراری می‌یابی که می‌خواهی ساعت‌ها بنشینی و بیندیشی. این‌جا اما جای نشستن و درنگ‌کردن نیست؛ بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران با آثاری ویژه روبه‌رویت آرام گرفته؛ این‌جا کتابخانه و موزه ملی ملک است! نشانی یک شاهزاده خانم خوش‌نام قاجاری را در این‌جا داده‌اند؛ در جست‌وجوی او آمده‌ایم.
دختر فتحعلی شاه قاجار چه یادگارهای هنری در بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی برجای گذاشته است
برای دیدار شاهکار خوشنویسی شاهزاده خانم قاجاری به کتابخانه و موزه ملی ملک بیایید
کمی آن‌سوتر از میدان امام خمینی، از زیر دروازه باغ ملی، نماد تاریخی پایتخت دویست ساله ایران که بگذری، به محوطه خاطره‌انگیز باغ ملی می رسی. اگر در جست‌وجوی تاریخ و فرهنگ باشی، این محوطه تاریخی و زیبا می‌تواند گوشه‌ای خلوت برایت باشد. این‌جا در فضای ساکت و آرام‌اش چنان قراری می‌یابی که می‌خواهی ساعت‌ها بنشینی و بیندیشی. این‌جا اما جای نشستن و درنگ‌کردن نیست؛ بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران با آثاری ویژه روبه‌رویت آرام گرفته؛ این‌جا کتابخانه و موزه ملی ملک است! نشانی یک شاهزاده خانم خوش‌نام قاجاری را در این‌جا داده‌اند؛ در جست‌وجوی او آمده‌ایم.
به گزارش روابط عمومی کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، اگر به کتابخانه و موزه ملی ملک سر بزنی با یک اثر ویژه روبه‌رو خواهی شد. قرار ملاقات با گلین خانم ما را به این گنجینه زیبا آورده است؛ ام سلمه ملقب به گلین خانم، دختر هنرمند و فرهیخته فتحعلی‌شاه قاجار! به سالن کتابت و خوشنویسی موزه که برسی، پیش از تماشای سیر دگرگونی خوشنویسی ایران و اسلام از هزار سال پیش تا امروز، یک قطعه ویژه خوشنویسی نگاه‌ات را خیره می‌کند. در تابلویی نصب‌شده بر دیوار، یک اثر جالب با زمینه‌ای مشکی به چشم می‌خورد؛ نوشته کنار اثر شاید بتواند ما را به شاهزاده خانم نزدیک کند «دعای چهارده معصوم به خط ام سلمه ... زرنویسی خط نسخ ممتاز سده سیزدهم روی کاغذ مشکی آهارمهره». نشانی را درست آمده‌ایم؛ شاهزاده خانم قاجاری همین‌جا ایستاده؛ با اثری نفیس و زیبا که از خود به جای گذاشته است. دعایی که با طلا خوشنویسی کرده است، ما را به روزگار گذشته می‌برد. بانو عزت‌ملک ملک، این قطعه زیبای خوشنویسی را به کتابخانه و موزه ملی ملک اهدا کرده است.
ام سلمه (گلین خانم) از خوشنویسان و شاعران سده‌های سیزده و چهارده هجری و دختر فتحعلی‌شاه قاجار، از مادری گرجستانی به نام زیباچهر خانم زاده شد. او که با پسر عمویش زین‌العابدین‌خان ازدواج کرده بود، از مفاخر خاندان قاجار به شمار می‌آید. در حدیقه‌الشعراء از او با نام «عصمت قاجار» یاد شده است. گلین خانم خوشنویسی را از استادانی چون آقا زین‌العابدین اصفهانی و حاج علی آقا فرزند محمدعلی خان نظم‌الدوله فراگرفت. او افزون بر خوشنویسی در هنر تذهیب نیز دستی داشت. گلین خانم یکی از زنان آگاه و فرهیخته دربار قاجار در زمانه خویش قلمداد می‌شد. روایت شده است بسیاری از شاهزادگان برای دریافت راهنمایی و پاسخ پرسش‌های خود به او مراجعه می‌کردند. ام سلمه در خط نَسخ مهارتی فراوان داشت. آثاری گوناگون از او بر جای مانده است. یک جلد قرآن به خط نسخ به سال 1302 قمری و نیز مجموعه‌ای نفیس از ادعیه و آیات قرآن در قالب مرقع و قطعه خوشنویسی از جمله یادگارهای این شاهزاده خانم باذوق و خوشنام‌اند.
در کنار این قطعه خوشنویسی، دو نسخه نفیس نیز به خط ام‌سلمه در کتابخانه و موزه ملی ملک وجود دارد؛ یکی «دعای صباح» و دیگری «الدعا» که یاد و نام شاهزاده‌خانم را از دویست سال پیش با خود آورده و اکنون در این گنجینه به نمایش گذارده‌اند. کتاب الدعا، یکی از این دو اثر متعلق به این بانوی هنرمند ایرانی به شمار می‌آید که به خواست برادرش محمدتقی میرزا کتابت کرده است. این اثر به خط نسخ در سال 1243 هجری قمری روی کاغذ فستقی الوان با جلد ترمه نگاشته شده است. دعاهای صباح و گشایش در روزی و پس از نماز بامداد در این نسخه خطی آمده است. اثر دیگر دعای صباح است که برای معتمدالدوله فرهاد میرزا، دیگر شاهزاده هنردوست و خوش‌نام قاجاری در سال ۱۲۵۵ قمری به خط نسخ خفی و به شیوه رنگه‌نویسی نگارش یافته است. آثاری دیگر از این بانوی خوش‌نویس در کتابخانه‌های کاخ گلستان، آستان قدس رضوی و آستانه‌های کربلا و نجف وجود دارد. ام‌سلمه در خیل خوشنویسان زن از جایگاهی ممتاز برخوردار است.
آثاری دیگر از این بانوی خوش‌نویس در کتابخانه‌های کاخ گلستان، آستان قدس رضوی و آستانه‌های کربلا و نجف وجود دارد. ام سلمه در خیل خوشنویسان زن از جایگاهی ممتاز برخوردار است.
«قطعه خوشنویسی دعای چهارده معصوم» به خط ام سلمه قاجار را را در تالار خوشنویسی کتابخانه و موزه ملی ملک می‌توانید ببینید و از این هنر دیرینه لذت ببرید. از شنبه تا پنج‌شنبه از ساعت 8:30 تا 16:25 در ساختمان بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران میزبان شماییم؛ «تهران، میدان امام خمینی، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق)»!
