تمدن (روزنامه)

​تمدن

روزنامه تمدن به صاحب امتیازی و نگارندگی مدبرالممالک در تهران تأسیس و شماره اول آن در تاریخ ۱۷ شهر ذی‌الحجه‌الحرام ۱۳۲۴ق در مطبعه سربی خورشید طبع و توزیع شده است. طرز انتشار روزنامه طبق اخطار مخصوصی که در شماره اول سال ۱ چاپ شده در بدو تأسیس تا دو ماه هفته [ای] یک نوبت و پس از دو ماه هر هفته دو نوبت طبع و توزیع گردیده است. [...] محل اداره روزنامه در ابتدا مطبعه خورشید و از شماره ۷ به بعد مطبعه مجلس و بعداً به خیابان لاله‌زار و در سال چهارم به خیابان ناصریه منتقل شده است. در شماره اول در عنوان روزنامه بالای اسم روزنامه تمدن جمله هو الله حسبی و از شماره دوم آینه ملی ثبت شده و نیز در هر شماره در زیر عنوان دو سطر بدین قسم برای معرفی روزنامه چاپ شده است: «این روزنامه که بی‌غرضانه آئینه غیب‌نمای ملی است مسلک نگارشش ارائه طریق صلاح مملکت و فلاح ملت و استحکام اساس مساوات و حریت و انتشار نکات جالب توجه و دقت اعضاء محترم مجلس شورای ملی خواهد بود. مقالات عام‌المنفعه پذیرفته و درج خواهد شد.»[1]

مندرجات روزنامه معمولاً ستون اول و دوم صفحه اول مخصوص درج سرمقاله است که به قلم مدیر روزنامه نوشته شده [...]. پس از سرمقاله اخبار راجع به مشروطیت و درخواست‌های مردم از نمایندگان مجلس و اخبار شهری است..[2] مدبرالممالک که از نظام پارلمانی و اجتماعی کشورهای اروپایی آگاهی داشت و با دیپلماسی غربی آشنا بود، در دوران حیات روزنامه‌اش توانست مطالب سودمندی را در جهت شناخت مشروطه و دموکراسی ارائه دهد.[3] به طور کلی مندرجات روزنامه تمدن مانندسایر جراید آغاز مشروطیت است.[4] سال اول تمدن با انتشار شماره هشتاد مورخ یازده ربیع‌الثانی ۱۳۲۶ق مطابق سیزده ماه مه ۱۹۰۸ مسیحی خاتمه یافته [...]. در سال دوم تمدن چهارده شماره منتشر شده و آخرین شماره آن در تاریخ ۱۱ جمادی‌الاول ۱۳۲۶ق [...] بوده که منتهی به تعطیل روزنامه گردیده است. بنابراین دوره اول تمدن جمعاً ۹۴ شماره است.[5]

[...] روزنامه تمدن تا هنگام توپ بستن مجلس برپا بوده و از آن پس مانند سایر جراید تعطیل و مدیر آن از ایران به خارج فرار نموده است. شدت علاقه مرحوم مدبرالممالک به آزادی باعث گردیده که هنگام رسیدن به هندوستان دست به کار نشر روزنامه شود و مجدداً روزنامه را به همین نام در مدت توقف در هندوستان منتشر سازد.[6]

واژگان کلیدی: روزنامه تمدن، قاجاریه، مشروطه

[1]- صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۲، صص ۱۳۴ ـ ۱۳۵

[2]- همان، ص ۱۳۵

[3]- کهن، گوئل. تاریخ سانسور در مطبوعات ایران: از صدور فرمان مشروطیت تا کودتای ۱۲۹۹ خورشیدی. تهران: آگاه، ۱۳۶۰، ج ۲، ص ۶۳

[4]- صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۲، ص ۱۳۵

[5]- همان، ص ۱۳۶

[6]- همان، ص ۱۳۷