عوّا

​

عَوّا به روایت فصول­ الطّبری ـ «در بیان صورت العوّا و او را صیّاح و بقّار و حارس­ الشّمال هم می­ گویند. صورت مردی است بر پا ایستاده، سر او در سمت مغرب و شمال صورت فکّه است و دو پای او به سمت جنوب، آخر پای چپ او به سمت مغرب و جنوب سماک رامح و آخر پای راست به سوی مشرق و جنوب سماک رامح، دست راست او سمت مغربی فکّه و متّصل به او است و دست چپ او فوق بنات ­النّعش است اندکی به سمت شمال و مشرق و تصوّر اجمالی این صورت آن است که اگر ابتداء از کوکب آخر بنات ­النّعش که آن را قائد می­ گوییم خطی استخراج کنی به سمت مشرق، اندک مایل به جنوب به دوری سه ذرع تخمیناً به ستارۀ روشن می ­رسد که از اعظم قدر خامس است و از آنجا به دوری چهار ذرع تخمیناً ایضاً به ستاره ­ای می ­رسد بزرگ­تر ازو که از قدر ثالث است که در جنوب این ستاره به دوری یک­ وجب ستارۀ کوچک می­ باشد از اوسط قدر ششم این ستارۀ بزرگ در محلّ سر این صورت و آن را کوکب ششم می­ گویند و آن ستارۀ اوّل که به دوری سه ذرع فاصله بود از قائد، آن را کوکب چهارم می­ گویند و بر مرفق دست چپ واقع است و در سمت مغرب و جنوب کوکب رأس به دوری سه ذرع تخمیناً دو ستارۀ روشن است، آنکه مغربی است بزرگ­تر از قدر سیُّم، آنکه مشرقی است کوچک­تر از اعظم قدر چهارم نزدیک به کوکب فکّه، این دو ستاره بر دو شانۀ این صورت واقع است...» (فصول الطّبری)

تصویر صورت فلکی عّوا از نسخه خطی صورالکواکب عبدالرحمان صوفی

عَوّا به روایت اساطیر ـ از صور فلکی قدیمی است و داستان­ های فراوانی دربارۀ آن گفته شده است. مثلاً گفته­ اند رمه­ داری بوده که گاوآهن را اختراع کرده و به پاس خدماتش پس از مرگ در آسمان قرار داده شده و در آنجا نیز سگ­ های شکاری را پوزه ­بند زده و قلاّده­ شان را محکم نگاه­ داشته تا از به خرس­ های بزرگ و کوچک آسیب نزنند. برعکس، اعراب آن را چون سگی عوعوکننده (: العوّاء) دیده ­اند. ایرانیان نیز آن را «نیزه­ دار» و «نگهبان آسمان» نامیده ­اند. ستارۀ سرخ­ رنگ «سِماک رامِح» از معدود ستارگانی است که نام آن در کتاب مقدّس آمده است. بقراط در 460 قبل از میلادی عقیده داشت که این ستاره روی سلامتی انسان اثر می ­گذارد. مثلاً اگر خشکسالی پس از طلوع این ستاره در سپیده ­دم اتّفاق بیفتد، برای بلغمی­ مزاج­ ها و زنان خوب و برای صفراوی­ مزاج­ ها، بد است. در سال 1933میلادی، نمایشگاه جهانی شیکاگو، با نوری که از سماک رامح می ­آمد و بر یک سلول فتوالکتریک کانونی شده بود، افتتاح شد.

عَوّا به روایت منجّمین ـ در شرایط مساعد، 52 ستارۀ آن با چشم غیرمسلّح دیده می­ شوند. «سماک رامح» چهارمین ستارۀ روشن تمام آسمان است و با سرعتی برابر 8/4 کیلومتر در ثانیه به منظومۀ شمسی ما نزدیک می­ شود که این وضعیّت دائمی نیست و حدود نیم­ میلیون سال بعد، باید از زمین آن را با تلسکوپ مشاهده کرد. جالب است بدانید امروزه، با کمک ابزارهای جدید، حرارتی که از این ستاره به زمین می­ رسد اندازه گرفته­ اند و میزان آن برابر است با حرارت یک شمع معمولی از فاصلۀ 8 کیلومتری. عوّا، از نظر داشتن اجرام آسمانی غنی نیست و تنها جرم فضایی قابل مشاهدۀ آن کهکشان مارپیچی C45 است.