حکمت (روزنامه)

​حکمت

روزنامه حکمت در شهر قاهره مصر به زبان فارسی به مدیری میرزا مهدی‌خان زعیم الدوله تأسیس و با چاپ سربی در سال ۱۳۱۰ق منتشر شده است.[1] میرزا مهدی‌خان که از نیکان و مرد دانسته‌ای بود می‌کوشید تا در روزنامه‌اش، از پارسی سره و بدون ترکیبات عربی استفاده کند. این خود، موجب نگارش مقالات شیوا و در عین حال روشنگر و هشدار دهنده‌ای شد و گرایش بسیاری از ایرانیان را به حکمت به دنبال داشت.[2] حکمت یکی از روزنامه‌های بسیار مفید و خوب زبان فارسی است که تقریباً در حدود بیست سال در خارج ایران هر ده روز یک‌مرتبه در هشت صفحه به قطع خشتی ۹ × ۱۴ سانتیمتر انتشار یافته.[3] حکمت اولین نشریه فارسی در مصر است .[4]

آنچه نگارنده از روزنامه حکمت دیده تا اواسط سال نوزدهم روزنامه است و بنا بر این شرحی که مرحوم تربیت در فهرست جراید آذربایجان (ص ۴۰۹) کتاب دانشمندان آذربایجان راجع به این روزنامه نوشته و انتشار آن را تا اوایل اعلان مشروطه ضبط کرده غلط و اشتباه است. مجموعه از چند سال روزنامه حکمت در کتابخانه شهرداری اصفهان موجود است و من‌جمله در این مجموعه در شماره آخر سال هجدهم مورخ رجب ۱۳۲۸ق درباره پایان سال هجدهم این‌طور می‌نویسد: "امروز فیروز فرجامین روز از چهل و دومین سال است که به یاری خدا خدمت به دین و ملت نمودهبه‌ویژه تأسیس و نشر جریده حکمت که این فرخنده روز پایان سال هجدهم و شماره آینده آغاز سال نوزدهم آن بوده است." و با تصریح مرحوم تربیت به اینکه روزنامه در سال ۱۳۱۰ق تأسیس شده، پایان آن را اوایل اعلان مشروطه دانستن اشتباه محض است. [...] مندرجات روزنامه پس از درج مقاله اساسی عبارت از اخبار ایران و اخبار مصر و حوادث جهان و مقالات گوناگون است که به‌خصوص اخبار راجع به ایران آن خیلی مهم و برای مورخین مدرک قابل اعتمادی است. [...] مرحوم زعیم الدوله بالغ بر هشتاد سال عمر نمود و از این هشتاد سال قریب شصت سال آن را در مصر توقف داشت و از این هشتاد سال قریب شصت سال آن را در مصر توقف داشت و اول کسی بود که در مصر روزنامه به زبان فارسی منتشر کرد.[5]

واژگان کلیدی: روزنامه حکمت، قاجاریه، مشروطیت

[1]- صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۲، ص ۲۲۸

[2]- کهن، گوئل. تاریخ سانسور در مطبوعات ایران: از ۱۲۵۳ق تا صدور فرمان مشروطیت. تهران: آگاه، ۱۳۶۰، ج ۱، ص ۱۶۳

[3]- صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۲، ص ۲۲۸

[4]- برزین، مسعود. شناسنامه مطبوعات ایران: از ۱۲۱۵ تا ۱۳۵۷ شمسی. تهران: بهجت، هزار و سیصد و هفتاد و یک، ص ۱۶۵

۵- صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۲، صص۲۲۸ - ۲۲۹