​آلیزارین

​آلیزارین (Alizarin= Alizarin Crimson)- رنگدانه‌ای به رنگ قرمز جگری ( قرمز سیر) از دوران باستان تا به امروز که به طور گسترده در نقاشی‌های هنرمندان به کار رفته است. این ماده رنگ اصلی ریشه روناس است که در سال 1826 به وسیله کولین و روبیکت از گیاه مذکور استخراج شد و اولین ماده رنگی طبیعی است که به روش سنتز شیمیایی توسط دو شیمیدن آلمانی به نام های سی. گراب و سی. لیبرمن، تهیه شده است. فرمول شیمیایی این رنگدانهC₁₄H₈O₄، که ماده رنگی آن 1و2 دی هیدروکسی آنتراکینون مشتق شده از ریشه گیاه روبیا تینکتوریوم است(McBride, 2002). استفاده از این ماده جهت تهیه آلیزارین سبب کاهش سریع کشت روناس و نایاب شدن آن در فرانسه گردید. این رنگ مایه از هیدرات آلومینیوم که رنگ شفافی می‌دهد ساخته شده است و بسته به انواع زمینه‌ها، رنگمایه‌های مختلف قرمز بدست می‌آید. مقاومت نوری این ماده از قرمز روناس طبیعی بهتر است که دلیل آن مربوط است به عدم وجود پورپوینهایی که در ترکیب روناس طبیعی وجود دارند. آلیزارین از نظر مقاومت نوری یکی از بهترین رنگدانه‌های آلی است هر چند که برخی از نقاشان اعتقاد دارند که این ماده، یکدستی و رنگمایه سرخ آتشین آلیزارین طبیعی را ندارد. آلیزارین مصنوعی در معرض تابش نور فرابنفش، پرتوهای فلورسانس را ( که ویژگی بارز قرمز روناس طبیعی) را از خود بروز نمی‌دهد. از طرفی در ترکیب با رنگهای خاکی ( مانند سیینا و گِل ماشی) پایداری زیادی ندارد. قرمز آلیزارین در زیر میکروسکوپ شناسایی نمی‌شود و ماده رنگی آلیزارین دارای ضریب شکست کم و متغیر در حدود 7/1 است. این ماده محلول است و در هیدورکسید سدیم رقیق به رنگ ارغوانی در می‌آید (جتتنز و استات، 1378، 1). روناس به عنوان رنگدانه قرمز، بدون شک از پرکاربرد ترین رنگدانه‌ها در ایران بوده است. این گیاه به طور گسترده در اصفهان و فارس کاشته شده و توسط رنگسازان ایرانی که در هند کار می‌کردند به آنجا وارد شد. البته در رساله ها از این رنگ برای رنگ کردن پارچه‌ها یاد شده و برای کاربرد در کاغذ اشاره‌ای نشده است و علاوه بر این، در مجموعه الصنایع برای تهیه مرکب نامرئی آورده شده است (پورتر، 1389، 60). ذرات لاک آلیزارین به رنگ صورتی روشن،کوچک و ناهمگن هستند و اندازه ذرات معمولا 1 تا 20 میکرومتر است. آن‌ها اغلب به صورت دسته‌ای باهم اند و کار تمیز و تشخیص دادن را دشوار می‌نماید. کریستال‌ها عموما به رنگ صورتی نیمه شفاف شبیه شیشه لکه‌دار ظاهر می‌شوند. آلیزارین طبیعی و سنتزی غیر حتی با بزرگنمایی‌های بالا، غیر قابل تشخیص از یکدیگر می‌باشند (McBride, 2002).

تصاویر میکروسکوپی از ذرات لاک آلیزارین با بزرگنمایی 500 برابر- عکس بالا میکروسکوپ نوری و عکس پایین در زیر میکروسکوپ پلاریزان(McBride, 2002)