کارگاهی با رنگ‌وبوی صحافی کتاب‌های کهن
کتابخانه و موزه ملی ملک در چهارمین روز از امرداد ۱۳۹۶ خورشیدی که با دومین روز دهه کرامت همزمان شده است، میزبان جمعی از دوستداران هنر صحافی کتاب در کارگاهی یک‌روزه بود؛ کارگاهی با حضور مشتاقان فراگیری تکنیک‌های سنتی و نوین صحافی که با رنگ‌وبویی از منظومه رنگارنگ هنرهای سنتی ایرانی- اسلامی، زنان و مردانی جوان، میان‌سال و سالمند را به بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران کشاند.
آشنایی با مقدمات صحافی کتاب، در نهمین جشنواره فرهنگی- هنری ماه هشتم در کتابخانه و موزه ملی ملک
کارگاهی با رنگ‌وبوی صحافی کتاب‌های کهن
کتابخانه و موزه ملی ملک در چهارمین روز از امرداد 1396 خورشیدی که با دومین روز دهه کرامت همزمان شده است، میزبان جمعی از دوستداران هنر صحافی کتاب در کارگاهی یک‌روزه بود؛ کارگاهی با حضور مشتاقان فراگیری تکنیک‌های سنتی و نوین صحافی که با رنگ‌وبویی از منظومه رنگارنگ هنرهای سنتی ایرانی- اسلامی، زنان و مردانی جوان، میان‌سال و سالمند را به بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران کشاند.
هنر صحافی سنتی ایران در آیینه تاریخی کهن
صحافی کتاب، به عملِ تا و ترتیب فرم‌های چاپ شده متن کتاب، جلدگذاری و سرانجام برش کتاب گفته می‌شود. در گذشته به این حرفه ورّاقی نیز اطلاق می‌شد که البته جز صحافی و جلدکردن کتاب، مواردی همچون نسخه‌نویسی و تهیه رونوشت و تکثیر کتاب را نیز دربرمی‌گرفت. صحافی و جلدسازی ایرانی در عصر صفویه به اوج رسید و هنرمندان اصفهانی در تکامل آن ابتکار و خلاقیتی بی‌مانند از خود نشان دادند. کاغذسازی به شیوه‌های دستی و سنتی، در دوره صفویه در سمرقند، بخارا، مشهد و اصفهان رواج داشت و تا زمان قاجار نیز ادامه یافت ولی پس از آن با افول روبه‌رو شد و با شیوه‌هایی دیگر تداوم یافت.
هنر صحافی در دوره تیموری به ویژه در مکتب هرات پایه‌گذاری شده بود. انتخاب اصفهان به پایتختی و حمایتی همه‌جانبه که از هنرمندان انجام گرفت، موجب شد قرآن‌های فاخر خطی به بهترین شیوه صحافی شده، افزون بر این کتاب آسمانی که نزد ایرانیان، بسیار عزیز و گرامی بود، نسخه‌هایی بی‌شمار از شاهنامه، اشعار نظامی، جامی و آثار دیگر شاعران، اهل علم، نویسندگان و هنرمندان نامدار، به دست جلدسازان و صحافان به شاهکارهایی هنری بدل شوند. آقا محمدتقی صحاف اصفهانی، از بزرگان این هنر در دوران قاجاریه به شمار می‌آمد که افزون بر صحافی و جلدسازی، در طراحی و رسامی نقشه‌های قالی و کاشی‌کاری و معرق‌سازی با پوست و بسیاری از فنون دیگر در زمان خود بی‌نظیر بود. این هنر نفیس گرچه امروز با تکنولوژی همراه شده است ولی صحافی سنتی همچون بسیاری از هنرهای اصیل ایرانی، نسل‌به‌نسل و سینه‌به‌سینه به امروز رسیده است و همچنان جایگاهی ویژه نزد اهالی و دوستداران هنر و کتابت در این سرزمین دارد.
اشتیاقی فراتر از مرزهای سنی در کارگاه صحافی ملک
کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، در نهمین جشنواره فرهنگی- هنری ماه هشتم در دهه کرامت 1396 خورشیدی، با هدف معرفی بیش‌تر این هنر سنتی در سطح همگانی، برای دومین بار در سال‌های اخیر، میزبان کارگاهی از این جنس، با حضور 15 نفر از مشتاقان این هنر بود. هنرجویان در مدت بیش از دو ساعت با راهنمایی‌های کارشناسان بخش صحافی این گنجینه، با مقدمات و پیش‌زمینه‌های هنر صحافی سنتی ایران آشنا شدند. امیرحسین مصدق، کارشناس مرمت و سرپرست کارگاه صحافی کتابخانه و موزه ملی ملک به عنوان مدرس کارگاه، مرحله‌های صحافی را پله‌پله با دقت و حوصله بسیار به هنرجویان و دوستداران این گوشه از هنرهای سنتی ایرانی- اسلامی آموزش می‌داد. به جز یک یا دو نفر از شرکت‌کنندگان در این دوره که اندک آشنایی با صحافی داشتند، دیگر حاضران بدون داشتن پیش‌زمینه درباره هنر صحافی، مشتاقانه در پی آگاهی و آشنایی با ظرایف و تکنیک‌های این هنر جذاب در زمینه کتاب‌سازی و کتاب‌آرایی بودند.
مصدق، درباره چگونگی برگزاری این کارگاه یک‌روزه گفت: در کارگاه‌های مقدماتی آشنایی با صحافی، مولفه‌های ابتدایی صحافی یک نسخه کتاب به گونه نمادین آموزش داده می‌شود. شکل کار، به مراحل آماده‌سازی یک نسخه سنتی شباهت دارد. کاغذهایی شبیه جزوه در اختیار هنرجویان قرار داده شده که ابتدا کار دوخت کاغذ را با مشاهده آموزش‌های لازم انجام دهند و دفترچه‌ای بسازند. سپس در ادامه برش و نصب پارچه عطف و آستر با چسب انجام می‌شود. مرحله بعدی کار، ساختن جلد اثر است که به دلیل محدودیت زمان و تازه‌کار بودن هنرجویان، ساخت جلد ابتدایی و ساده گالینکور برای این کارگاه در نظر گرفته شده است. پس از این مرحله، دفترچه‌ها را برای جلوگیری از تاب‌برداشتن، زیر دستگاه پرس می‌گذارند و سرانجام شیوه اتصال جلد به دفترچه‌ها صورت می‌گیرد.
وی ادامه داد: شرکت در این کارگاه برای علاقه‌مندان آزاد بود و آنان می‌توانستند به گونه کلی و مقدماتی با صحافی آشنا شوند. این کارگاه، دومین دوره برگزاری آشنایی صحافی همگانی در کتابخانه و موزه ملی ملک است. دو سال پیش نیز در دهه کرامت، یک دوره کارگاه دوروزه صحافی برگزار شد. برنامه برگزاری دوره تخصصی کارگاه صحافی نیز ارایه شده، ولی به این دلیل که این دوره باید مداوم و پیوسته انجام شود، به فراهم‌کردن مقدمات کار و برنامه‌ریزی و هماهنگی‌های بیش‌تر نیاز داریم.
سرپرست کارگاه صحافی کتابخانه و موزه ملی ملک، استقبال از اینگونه کارگاه‌ها را در این گنجینه وقفی، بسیار خوب توصیف کرد و گفت: به دلیل محدودیت فضا، ظرفیت مشخص برای این دوره، 15 نفر بود که به دلیل استقبال مخاطبان در همان ساعت‌های اولیه، ظرفیت کارگاه تکمیل شد. حضور افراد علاقه‌مند از سنین مختلف اعم از جوان، میان‌سال و سالمند، از نکته‌های جالب برگزاری این دوره کارگاه صحافی بود.
