روایت‌های شیرین از ازدواج‌های تاریخی در نمایشگاه «النکاح سنتی»
نمایشگاه «النکاح سنتی»، با مجموعه‌ای جذاب از آثار و منابع تاریخی فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک، همزمان با فرارسیدن سال‌روز میلاد باسعادت حضرت امام حسین علیه‌السلام در نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران و یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور در حوزه نسخه‌های خطی گشایش یافت.
نمایشگاهی جذاب در حوزه سبک زندگی در کتابخانه و موزه ملی ملک گشایش یافت
روایت‌های شیرین از ازدواج‌های تاریخی در نمایشگاه «النکاح سنتی»
نمایشگاه «النکاح سنتی»، با مجموعه‌ای جذاب از آثار و منابع تاریخی فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک، همزمان با فرارسیدن سال‌روز میلاد باسعادت حضرت امام حسین علیه‌السلام در نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران و یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور در حوزه نسخه‌های خطی گشایش یافت.
به گزارش روابط عمومی کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، نمایشگاه «النکاح سنتی؛ ازدواج به روایت آثار کتابخانه و موزه ملی ملک»، یک‌شنبه 10 اردیبهشت 1396 خورشیدی، همزمان با سال‌روز میلاد امام حسین (ع) گشایش یافت و تا دهم خرداد 1396 خورشیدی برپا خواهد بود. این نمایشگاه، تصویری دلنشین دربرگیرنده آثاری گوناگون از فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی در زمینه‌های سندهای تاریخی، نسخه‌های خطی و آثار موزه‌ای به نمایش می‌گذارد؛ همچنین شیوه‌های انجام ازدواج، آثار برجای‌مانده فرهنگی و آیینی و مرحله‌ها و روایت‌هایی شیرین از ازدواج‌های تاریخی در گستره تمدن ایران و اسلام، تصویر جذاب این نمایشگاه از یک آیین دیرینه در فرهنگ ایرانی را تکمیل می‌کنند.
الگویی زیبا برای انسانی زیستن
گشایش نمایشگاه از جمله برنامه‌های آیین گرامی‌داشت میلاد امام حسین علیه‌السلام به شمار می‌آمد. این آیین همچنین برنامه‌هایی دیگر همچون سخنرانی، نمایش نماهنگ‌هایی جذاب و اجرای یک برنامه نقالی و منقبت‌خوانی را نیز دربرداشت.
حجت‌الاسلام امرالله گیوی نهاوندی، استاد معارف و اخلاق اسلامی به عنوان سخنران در این آیین گرامی‌داشت گفت: ما شیعیان معمولا 10 روز پایانی زندگی حضرت امام حسین علیه‌السلام را می‌دانیم و می‌شناسیم، در حالی‌که ایشان 57 سال زندگی کرده‌اند. زندگی آن حضرت، الگویی زیبا برای انسانی‌زیستن است. ما آنگونه که برای سوگواری و عزا زمینه فراهم می‌کنیم، شایسته است جشن و عیدهایی اینچنین را نیز گسترده برپا داریم زیرا دین ما، آیین زیبایی، نشاط، شادی، عقلانیت و زندگی است، هرچند گاه برخی می‌کوشند با سخن و رفتارشان چهره‌ای نازیبا از دین‌مان به نمایش بگذارند.
وی تاکید کرد: آمار ازدواج در روزگار ما کاهش یافته و در برابر، میزان طلاق افزایش داشته و زندگی‌ها تلخ شده است. آمار پایین ازدواج و فراوانی طلاق‌ها نشان می‌دهد جوانان تصویری درست از ازدواج و جایگاه آن در سرزمین، جامعه و دین ما ندارند. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرموده‌اند ازدواج سنت من است و هرکس از آن پیروی نکند از من نیست. متاسفانه بسیاری از ازدواج‌ها در دوران عقد به طلاق می‌انجامند و تعدادی نیز که به زندگی مشترک زیر یک سقف می‌رسند، برای مسایلی چون سخن مردم و وجود فرزندان‌شان یکدیگر را تاب می‌آورند و زندگی شیرین اسلامی ندارند. همسران بر اساس مبانی دین اسلام، نه تنها در یک ماه نخست زندگی (ماه عسل)، که در گذر سال‌های زندگی باید به شیرینی در کنار هم روزگار بگذرانند. امروز از هر 100 ازدواج، 25 مورد به طلاق قانونی، 50 مورد به طلاق عاطفی و تنها 25 مورد به ازدواج واقعی می‌انجامد.
حجت‌الاسلام والمسلمین گیوی یادآور شد: طرحی با نام «شیرین‌سازی زندگی» را به شورای فرهنگ عمومی کشور ارایه کرده‌ام که در 30 استان کشور اجرا شده است. زن و شوهر بر اساس این طرح، دست‌دردست هم زندگی را باید شیرین کنند. شیرین‌سازی بر اساس اصولی در زندگی باید نهادینه شود که نخستین و مهم‌ترین اصل آن، محبت دوجانبه است.
دریچه‌ای برای بازشناسی فرهنگ
سیدمحمدمجتبی حسینی، مدیرعامل کتابخانه و موزه ملی ملک نیز در این آیین نورانی با اشاره به کوشش‌های کتابخانه و موزه ملی ملک برای پیوند دادن عیدها و مناسبت‌های آیینی و وقف‌نامه‌ای این موقوفه با مناسبت‌های فرهنگی افزود: برنامه‌های فرهنگی همچون رونمایی کتاب و محصولات فرهنگی، برگزاری نمایشگاه‌های موضوعی و پژوهشی و تشکیل کارگاه‌های عملی و نشست‌های تخصصی در حوزه فرهنگ، هنر و تمدن ایرانی- اسلامی، همواره در کنار آیینهای وقف‌نامه‌ای جای داده شده است. بدین‌ترتیب در این منظومه فرهنگی و هنری، آثاری که یگانگی موضوعی دارند در قالب نمایشگاه‌هایی جذاب سامان داده شده و در آستانه دید دوستداران فرهنگ و هنر این سرزمین جای می‌گیرند.
وی افزود: یکی از کارکردهای نمایش آثار ماندگار این است که معیارهایی روحیه‌ساز برای انسان شوند، بدینگونه که ما با دیدن آثار و یادگارهای نیاکان‌مان بکوشیم خود را در آن معیار و مسیر به ویژه در زمینه سبک زندگی ایرانی- اسلامی بگذاریم. نمایشگاه ازدواج از این‌دست به شمار می‌آید.
حسینی در ادامه دست‌نوشته خود را درباره نمایشگاه «النکاح سنتی» که به مناسبت گشایش نمایشگاه نگاشته شده است، اینگونه خواند «فرشته عشق نداند که چیست قصه مخوان/ بخواه جام و گلابی به خاک آدم ریز ... هر آنچه در این عالم است آراسته است به نعمت رغبت، و اگر نبود این نعمت امتداد حیات چگونه ممکن بود چگونه؟ آدمی این آفرینه‌ی خاص خدا، در تجربه‌ی این حس نیز تفوق و برتری آشکاری دارد بر سایر باشندگان. رغبت در آدمی پرده‌ی نخست حسی است که کمالش محبت و عشق است و عشق شایسته "انسان"؛ حسی که خود می‌تواند یکی از تمایزها یا -به عبارت بهتر- از امتیازهای این نوع برشمرده شود. آدمی، عشق - این حس ناب و شگفت- را می‌تواند بسازد و بپرورد و به جهان ارمغان کند و عجب‌تر آن که از دَهِش آن، خود بیشتر محظوظ و متلذذ می‌شود و حظ حاصل بخشندگی، یکی از عوامل پخته‌شدنِ نسبی و تدریجی آدمی است. شاهکار آنجاست که می‌توان دید، هر مرتبه و هر مرحله‌ی حیات، به رنگی و گونه‌ای، این احساس ژرف در تطورِ آدمی، نقش موثر خود را ایفا می‌کند و خواه و ناخواه بر لوح جان چیزی رقم می‌زند که خاصِ خود اوست. پیوند ازدواج از مراتب این سیر است، چنانکه خواجه عالم و پیامبر خاتم"ص" فرمود: هیچ بنایی نزد خداوند محبوب‌تر از ازدواج نیست [من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق]. اشارتی که بر اهمیتِ بنایِ زیبایِ محبت دلالت دارد و بسا حدیث و روایت و آموزه که ذهن و ضمیر را بر محتوای سنت نبوی تشحیذ می‌کند. در باور مسلمین، پیوند محبت بنیان ازدواج، همچنان که صورتی زیبا دارد سیرتش نیز زیباست. صورت ازدواج در آیین‌ها و رسوم متنوع و رنگارنگ آن نهفته که خود معرف تنوع و تفاوت و تمایز اقوام انسانی است و سیرت آن، که آدمی را برمی‌انگیزد تا واقعه ای چنین مهم را در زندگی، آغاز تحول، شکوفایی و رشد خود قرار دهد. از این‌رو است که ازدواج در فرهنگ ما، دارای رسوم و آثار ویژه‌ای شده است و مجموعه‌ای منسجم را سامان داده و بر کرسی یکی از مواریث غیر ملموس نشسته، آثاری که هر کدام، خود دریچه‌ای است برای بازشناسی فرهنگ، آثاری که رفته‌رفته، قدر و قیمت می‌یابند و به گنج‌خانه‌ی موزه‌ها وارد می‌شوند، و راوی قصه‌ها و تجربه‌ها، نگارخانه‌ای از همراهی و همیاری و پیوند ... پیوندی نه فقط میان دو فرد بلکه پیوستگی میان خانواده‌ها و خاندان‌ها و انسان‌ها. کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز اسناد -بخوانیم آثارخانه‌ها- به روز امروز فراتر از نگاهبانی و نگاهداری، و ورای آن که خود را محدود و معطوف به پژوهش‌های نظری و مکتوب بدانند، کارکردی اثرگذارتر می‌جویند و می‌کوشند تا با تجربه‌ی قالب‌های گوناگونِ معرفی، خود عامل پیوند انسان‌ها باشند با گذشته، و زمینه‌ی شناخت امروز و ترسیم‌کننده‌ی آینده‌ای استوار و امیدوار با تکیه بر سرمایه‌های سترگ. کتابخانه و موزه ملی ملک نیز این مهم را با طرح‌ریزی نمایشگاه‌های موضوعی در چند سال اخیر دنبال کرده است و اینک نمایشگاه ازدواج گامی دیگر تواند بود، به روایتِ آثارِ این نهاد خوش‌نامِ برآمده از سنت حسنه‌ی وقف، که واقف ارجمندش ترقی معارف را بر پیشانی اهداف آن قرار داده است. نگاه لطیف و در عین حال عمیق، برخورد ظریف و هنرمندانه با تک‌تک عناصر و اجزا شکل‌دهنده‌ی رسوم ازدواج و مداقه بر آن، به راستی الگویی است برای دانستن و آشنایی با رسوم گذشتگان؛ تلطیف و گهگاه تصحیح امروز و اندوختن تجربه‌ای برای فردا، کارستانی که در میان نهادهای فرهنگی بیش از همه برعهده‌ی آثارخانه‌هاست. تقارن این نمایشگاه با ایام خجسته‌ی ماه شعبان و اردیبهشت را به فال نیک می‌گیریم و یقین می‌دانیم که این نمایشگاه خود منشاء پیوندها و آموزه‌های شایسته خواهد بود».
نماهنگ‌های هشتادسالگی وقف کتابخانه و موزه ملی ملک و نمایشگاه «النکاح سنتی»
پخش نماهنگ‌هایی درباره هشتاد سالگی وقف کتابخانه و موزه ملی ملک و نمایشگاه «النکاح سنتی»، همچنین کوشش محسن میرزاعلی و مجتبی حسن‌بیگی، دو مرشد برجسته در اجرای آیینهای زیبای نقالی و منقبت‌خوانی با تاکید بر ازدواج پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله با حضرت خدیجه سلام‌الله علیها و ازدواج حضرت علی علیه‌السلام با حضرت فاطمه سلام‌الله علیها، از دیگر بخش‌های آیین گرامی‌داشت میلاد امام حسین علیه‌السلام در کتابخانه و موزه ملی ملک بود.
ازدواج‌های پرآوازه از لابه‌لای سندهای تاریخی برون می‌آیند
نمایشگاه «النکاح سنتی؛ ازدواج به روایت آثار کتابخانه و موزه ملی ملک»، گزیده‌ای جذاب از نسخه‌های خطی و آثار و سندهای گوناگون تاریخی را در این بخش از فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی در آستانه دید دوستداران فرهنگ، تاریخ و آیینهای سنتی گذارده است. سندهای تاریخی نمایشگاه، مواردی همچون عقدنامه و نکاح‌نامه، التزام‌نامچه و وکالت‌نامه، نامه، پرسش شرعی و استشهاد، حرز یا دعای عشق را دربردارند. عقدنامه میان سیدمحمدحسین حجه‌الاسلام‌زاده اصفهانی فرزند آقا سیدابوالحسین و محترمه خانم فرزند میرزا قاسم خان تهرانی، نامه محمدکاظم ملک‌التجار تبریزی از تهران به فرزندش حاج حسین ملک در مشهد درباره خواستگاری حاج حسین آقا ملک از دختر حاجی میرزا عبدالله متولی مسجد جامع گوهرشاد، پرسش شرعی و استشهاد درباره جاری شدن یا نشدن صیغه عقد میان دختر مرحوم میرغفار و حسن فرزند حاجی محمدشریف دوانی، نکاح‌نامه میان حاج حسین آقا ملک و نواب قدسیه فرزند حاج میرزا عبدالله متولی مسجد جامع گوهرشاد و عقدنامه محمدتقی خان امیرنظام (امیرکبیر) و ملک‌زاده خانم خواهر ناصرالدین شاه قاجار، از جمله این سندهای تاریخی به شمار می‌آیند. در حوزه آثار تاریخی نمونه‌هایی از منسوجات، نگارگری، قلمدان لاکی، تمبر، بخش‌های گوناگون نمایشگاه را زینت بخشیده‌اند. از جمله این آثار به پرده قلاب‌دوزی شکارگاه بهرام، قلمدان لاکی با تصویر مجلس عقدکنان، قلمدان لاکی با تصویر مجلس عقدکنان روستایی و تمبر مخصوص کابین‌نامه مربوط به دوره ناصرالدین شاه قاجار می‌توان اشاره کرد. نسخه‌های خطی نمایشگاه نیز رساله‌هایی همچون لمعه مودی، مرشد المتاهل، مجموعه خسرو و شیرین، رساله المتعه، رساله روایت در بیان عشق خدیجه علیهاالسلام و نکاح پیغمبر صلی‌الله علیه و آله و سلم و رساله یوسف و زلیخا را دربرگرفته‌اند. روایت‌های ازدواج، از دیگر بخش‌های جذاب، دیدنی و خواندنی «نمایشگاه النکاح سنتی» به شمار می‌آید؛ روایت‌های هشت‌گانه ازدواج در این نمایشگاه عبارت‌اند از حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، حضرت محمد (ص) و حضرت خدیجه (س)، شیرین و خسرو، امیرکبیر و ملک‌زاده خانم (عزت‌الدوله)، بهرام و گل‌اندام، جعفر برمکی و عباسه، یوسف و زلیخا و سرانجام حاج حسین آقا ملک و بانو نواب قدسیه. در میانه فضای «نمایشگاه النکاح سنتی؛ ازدواج به روایت آثار کتابخانه و موزه ملی ملک» نیز یک سفره عقد تاریخی، برگرفته از سنت‌ها و آیینهای ایرانی- اسلامی در زمینه ازدواج گسترده شده است.
نمایشگاه «النکاح سنتی؛ ازدواج به روایت آثار کتابخانه و موزه ملی ملک» از دهم اردییهشت تا دهم خرداد 1396 خورشیدی، هر روز به جز جمعه‌ها و تعطیلات رسمی از ساعت 8:30 تا 16:45 (پنج‌شنبه‌ها تا 15:45) آماده بازدید دوستداران فرهنگ، هنر و تمدن ایرانی- اسلامی خواهد بود. کتابخانه و موزه ملی ملک، نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران و یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور در حوزه نسخه‌های خطی به شمار می‌آید که در محوطه تاریخی باغ ملی تهران به نشانی «میدان امام خمینی، سردر میدان مشق، خیابان ملل متحد» جای گرفته است.
