نمایشگاه تمبر

نمایشگاه تمبر انعکاسی است از نگاه کلکسیونری حاج حسین آقا ملک به تمبر. د این نمایشگاه علاوه بر نگاهی تاریخی به تمبر ویژگی‌های بسیاری برای نمایش آثار در نظر گرفته شد از جمله تمبرهایی که از مواد مختلف مانند چرم، پودر شهاب سنگ، شیشه،‌ پوست ماهی و .... از سوی دیگر تمبرهایی هستند که در چاپ آنها اشتباهاتی اتفاق افتاده است. موتردی از این دست مجموعه تمبرهای  نمایشگاه را تشکیل داده و در کنار کارت پستال‌ها و پاکت‌ها بر جذابیت ان افزوده است.

تمبرهای نخستین ایران

نخستین تمبرها همچون پنی سیاه، بسته به هر کشور و فرهنگ، گاه با چهرة حاکمان، نشان ها و شمایل رسمیو یا تصاویر بناهای تاریخی همراه بوده اند. نخستین تمبر رسمی ایران، معروف به «تمبر باقری»نیز در دورة قاجار با نشان رسمی دولت ایران، «شیر و خورشید»، منتشر شد. در ادامة این روند چهرة سلاطین قاجار از ناصرالدین شاه تا جانشینانش بر تمبر نقش بست. سری سلاطین نیز افزون بر چهره شاهان ایران، نمایی از آثار تاریخی معماری ایران را باز می نماید. در دورة پهلوی نیز این روند ادامه یافت اما با پیروزی انقلاب اسلامی چهره تمبردیگرگون شد و این دست تمبرها به تاریخ پیوستند.

تمبرهای قاجار

سفرهای اروپایی ناصرالدین شاه ایران را با جلوه های تازه ای از جهان نو روبرو ساخت از جملة این ره آوردها، آشنایی با خدمات پستی نوین بود. از چاپ نخستین تمبر رسمی در ایران از سال ۱۲۴۷خورشیدی، تا روچاپ حکومت موقت پهلوی بر روی تمبر احمد شاه قاجار در 1304 خورشیدی، تمبرهای قاجار بیش از نیم قرن رویدادهای پرتلاطم این دوره را روایت می کنند. از آمدن و رفتن شاهان، تا جنبش مشروطه خواهی مردم و قیام آذربایجان، لار، جنگل و اشغال بوشهر توسط بریتانیا همه و همه گوشه‌هایی است از تاریخی که در آینة تمبرهای دورة قاجار باز می‌تابد.

تمبرهای پهلوی

روایت برخاستن و فرو نشستن یک سلسله را می توان از زبان تمبرهای پهلوی شنید؛ و حتی پیشتر از آن حکایت برآمدن رضا خان را از قزاقی به سردار سپهی و داعیه داری برای جمهوری و سرانجام جلوس بر تخت سلطنت.

تمبرها حکایت تغییر دوران را از چند شاهی و دینار به قران و تومان مو به مو از برند و دگرگونی نام کشور را از پرشیا به ایران پرده به پرده نقل می کنند. اما جز چهرة پهلوی اول و دوم و خانواده اش، که بیشترین بازتاب را در تمبرهای این سلسله داراست، نقوش معماری باستانی ایرانی و تصاویر شاهان هخامنشی و ساسانی، تصاویر ورزش‌های باستانی، بزرگداشت مفاخر و مشاهیر ایرانی همچون سعدی، رودکی و ابن سینا و این دست مضامین فرهنگی را می توان بین سال های 1304 تا 1357 خورشیدی در تمبرهای دورة پهلوی مشاهده کرد.

تمبرهای مالی

ارائة خدمات پستی در انحصار دولت‌هاست، چسباندن تمبر به یک نامه یا بسته پستی نشانمی‌دهد فرستنده مبلغ لازم برای دریافت خدمات را پرداخته ‌است. امروزه برای تأمین هزینة خدمات دولتی از تمبر استفاده می‌شود که اشخاص حقیقی یا حقوقی برای دریافت خدمات اصطلاحاً باید تمبر باطل کنند. تمبر نواقل نمونه ای برای کاربرد این چنینی تمبر در گذشته به منظور کسر عوارض وررود و خروج و راهداری بود.

تمبر خارجی و اتحادیه ی پست جهانی

ده سال،پس از چاپ پنی سیاه در انگلیس 25 دوک نشین و چند کشور بزرگ اروپایی تمبر پستی منتشر کردند. اماامور پستی بین کشورها با وجود تمبرهای گوناگون و هزینه های پستی متفاوت، با مشکلاتی مواجه بودتا آن که هاینریش فن اشتفان، رئیس پست امپراطوری آلمان، پیشنهاد تشکیل اتحادیة جهانی پست را داد. تصمیمات اتحادیه پس از تایید اعضاء به همة کشورهای عضو ابلاغ و سپس لازم الاجرا شد. درسال 1875 این اتحادیه در سوئیس آغاز به کار کرد. ایران از اول سپتامبر 1877 به عضویت اتحادیه در آمد و تمبر ایران نیز برای ارسال نامه در همة جهان اعتبار یافت.

تمبرهای خاص (روچاپ ، اشتباه چاپ و دندانه)

از ابتدای پیدایش و نشر تمبر با روش چاپ سنگی یا لیتوگراف تا نشر به روش امروزی و با فیلم وزینک، همواره امکان بروز اشتباهاتی در چاپ تمبر وجود داشته است، ضمن اینکه پس از چاپ و در مرحلة آغشتن کاغذ به چسب و برش تمبر یا دندانه گذاری نیز امکان خطا دور از انتظار نبوده است. این عوامل فنی زمینه ساز گوناگونی بسیار در تمبرها می شدند تا آنجا که مجموعه داران برای اشتباهات رایج اصطلاحات مشخص به کار می برند.تمبرهای اشتباه چاپ از جابه جایی در رنگ یا اصطلاحاً «دپلاسه» تا اشتباه «وسط وارو» و «دو طرفه»، طیف شگفت انگیزی در تمبرها ایجاد کردند.

روچاپ یا سورشارژ به این طیف افزود و علاوه بر اهمیت محتوای روچاپ، طراحی، رنگ جوهر و چگونگی ضرب مهر بر تمبر در بین مجموعه‌داران اهمیت خاصی یافت.

سورشارژ یا انگ وسیله‌ای فلزی یا لاستیکی، با طرح، نام، تاریخ یا قیمت جدید است کهبا جوهرهای رنگی بهتمبرها چاپ می‌شد. در بین همین تمبرهای سورشارژی نیز گاهی به اشتباه یک انگ دوبار یا چندبار و یا وارونه ضرب می‌شد و تمبرهایی خاص در بین انبوه تمبرهای یکسان انگ خوردهبوجود می‌آورد.

پاکت و کارت پستال

هر پاکت، مسافری است از خانه‌ای به خانة دیگر؛ پیام رسانی میان دو شهر؛ سفیری بین کشورها در پنج قاره. نوشتة کاغذ هر چه می‌خواهد باشد؛ گیرنده اول به رنگ و روی بسته نگاه می کند... سر به مهر و لب دوخته، با بسیار نام و نشان و برچسب و انگ به رویش.

گاه نیز سرگشاده و سانسور شده؛ رسمی و طبق قاعده یا صمیمی و بی افاده. هوایی یا سفارشی... تمبر سرخود یا جواب قبول؛ پاکت نیز چون تمبر قصه‌گوی فرهنگ و تاریخ و سیاست است؛ خواه در صندوق پستییا میان یک آلبوم و شاید درون یک موزه. کارت پستال نیز این همه را با هم دارد و افزون‌تر گاه عکسی به یادگار از شخصی یا جایی...

تمبرهای جمهوری اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه 1357خورشیدی، عرصه‌های گوناگون فرهنگی اجتماعی ایران دست خوش دگرگونی‌های بنیادین شد.گزینش رویدادها، طراحی و پرداخت تصاویر و مضامین تمبر دورة جمهوری اسلامی را نسبت به دو دورة تاریخی پیش از خود کاملاً دگرگون ساخت. تمبرهای این دوره راویان روز شمار این تحولاتند.نخستین تمبرهای پس از انقلاب که در فروردین 1358 منتشر شدند تصاویری از قیام مردم را برخود داشت. چهره‌های برجستة انقلاب، همچون الگوهای ایستادگی، شهامت، استقامت و مبارزه، در کنار نمادهای مظلومیت، شجاعت، ایستادگی و شهادت در دورة جنگ تحمیلی، طیف ویژه‌ای را در میان تمبرهای این دوره به خود اختصاص داده است.

تمبر نیز در سال‌های پس از جنگ چون عضوی از پیکر یگانة ایران، آثار تجاوز هشت ساله را بر خود بسیار دیده است؛ از مصدومان تا آزادگان گستره‌ای از واژگان و ارزش‌های جدید به ادبیات فرهنگی ایران راه یافت که هر کدام را می توان لابلای تمبرها نیز جست و بازیافت. در این بین انقلاب در عرصة فرهنگ نیز موج تازه‌ای از ارزش‌ها را به ارمغان آورد.

تمبرها نیز همچون پیام‌رسانی انقلابی به پرچم‌داران و منادیان این تحول فرهنگی بدل شدند؛ از انقلاب فرهنگی تا مفاهیمی همچون فرهنگ و تمدن اسلامی، حجاب، جهاد سازندگی، بسیج مستضعفین و نهضت سوادآموزی گسترده‌ای از مضامین تمبرهای جمهوری اسلامی هستند که طی سال‌ها بالیده و با دستاوردها و پیشرفت‌های فراوان بر غنای خویش افزوده است. در میان تمبرهای جمهوری اسلامی دورن‌مایه‌های مذهبی و سیاسی از بیشترین فراوانی برخوردارند.

تمبرهای متفاوت

اولین تمبرهای ایران و جهان، پنی سیاه و سری باقری، بر روی تکه کوچکی از کاغذ چسب‌دار و به صورت تک‌رنگ منتشر شدند، اما هر چه گذشت بر تنوع تمبرها افزوده شد؛ اندازه‌ها بزرگ و کوچک شدند، گاه دندانه آمد و رفت و گاه رنگ‌ها زیاد و کم شد. چندی بعد تمبرهای یادبودی از جنس طلا یا نقره باب شد و این آغازی بود برای تولد تمبرهایی با جنس متفاوت.

پیشرفت در صنعت چاپ نیز چهرة تمبر را بیش از پیش دگرگون کرده است؛ استفاده از فن‌آوری های نوین به جای چاپ سنگی یا لیتو گراف، بعد تازه‌ای را در جهان تمبر گشوده است تا آنجا کهامروزه در سراسر جهان می‌توان سراغ تمبرهایی را گرفت که به غیر از کاغذ و رنگ از مواد دیگر نیز تشکیل شده‌اند، یا مادة دیگری در آنها جایگزین کاغذ و رنگ شده؛ از نخ و پارچه و ابریشم گرفته تا فلس ماهی و حتی ذرات یک شهاب سنگ آسمانی. گاه با طراحی دو بعدی و هنگامی نیز سه بعدی.