میراث «استاد سخن» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک

آشنایی با گزیده آثار سعدی شیرازی در نسخه‌های خطی بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران

میراث «استاد سخن» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک

شیفتگی حاج حسین آقا ملک بنیان‌گذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک به کتاب‌ها و نسخه‌های خطی، گنجینه‌ای بی‌همتا از آثار شاعران پارسی‌گوی همچون سعدی شیرازی گرد هم آورده که فخر فرهنگ و تمدن این سرزمین است. هم‌زمان با یکم اردیبهشت، روز بزرگداشت ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف متخلص به «سعدی» با گزیده‌ای از آثار کتابخانه و موزه ملی ملک در پیوند با این شاعر و سخن‌سرای بزرگ ایرانی در هفتم هجری همراه می‌شویم.

گوناگونی آثار خطی

بیش از 30 نسخه‌ خطی از آثار سعدی همچون کلیات سعدی، بوستان، گلستان، غزلیات و ترجیع‌بند سعدی در گنجینه کتابخانه ملی ملک نگهداری می‌شود. این آثار در دوره‌های گوناگون تاریخی توسط کاتبانی همچون محمد اسماعیل بن عبدالغنی شیرازی، سلطان‌علی مشهدی، محمدشفیع حسینی و محمدحسین ‌بن میرزا عبدالعظیم ملایری به خط‌های نستعلیق، نسخ و شکسته نستعلیق بر روی کاغذهایی از جنس ترمه، فستقی، فرنگی آهارمهره و ... کتابت شده است.

شماری از نسخه‌های خطی سعدی گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک به آرایه‌های گوناگون تزیینی زینت یافته‌اند. مثلا از کلیات سعدی می‌توان یاد کرد که با خط شکسته در سده 13 قمری روی کاغذ ترمه اصفهانی نوشته و با جلد روغنی مجلد شده است. این اثر دارای جدول زرین و هشت سر لوح و پیشانی مذهب زیبا و همچنین تصویر سعدی در یک مجلس و سعدی و میرداماد در مجلس دیگر است.

معرفی آثار نفیس

گزیده‌ای از آثار نفیس خطی کتابخانه و موزه ملی ملک در بخش موزه این مؤسسه در نمایش است. نسخه کلیات سعدی از جمله این آثار به شمار می‌آید که به خط نستعلیق شاه محمد کاتب در سده 11 قمری روی کاغذ ترمه نگاشته و با چرم میشن مجلد شده است. این اثر وقفی حاج حسین آقا ملک که پیشینه آن به دوره صفویه بازمی‌گردد، در تالار هزار داستان موزه ملی ملک چشم‌ها را می‌نوازد.

کلیات سعدی به شماره ثبت 39 که میرزا علی نقی شیرازی در سال 1324 قمری کتابت کرده، نفیس‌ترین نسخه خطی مرتبط با موضوع سعدی گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک به شمار می‌آید. این اثر را میرزا محمود نقاش‌باشی شیرازی تجلید کرده و از جمله آثار مجموعه اهدایی بانو عزت‌ملک ملک، دختر بزرگ حاج حسین آقا ملک به کتابخانه و موزه ملی ملک است. اثری چشم‌نواز در بیش از 500 صفحه که از نظر کتابت و آرایه‌های هنری همچون تذهیب قابل بررسی است و در تالار آثار اهدایی بانو عزت‌ملک ملک موزه ملی ملک نگهداری می‌شود.

همچنین شماری از مرقع‌های خوش‌نویسی این گنجینه که خوش‌نویسان برجسته کشور در دوره‌های گوناگون همچون صفویه و قاجاریه به اشعار سعدی شیرازی مزین شده است، در تالار خوش‌نویسی و نگارگری موزه ملی ملک در آستانه دید همگان جای گرفته است.

نسخه‌ای از گلستان سعدی نیز به زبان روسی با پیشینه‌ای بیش از 150 سال در کتابخانه ملی ملک وجود دارد که در سال 1857 میلادی به چاپ رسیده است.