مساوات (روزنامه)

​مساوات

روزنامه مساوات در شهر تهران تأسیس و به مدیری سید محمدرضا مساوات در سال ۱۳۲۵ق منتشر شده است. روزنامه مساوات یکی از روزنامه‌هایی است که در موقع انقلاب مشروطیت تأسیس شده.[1] شماره اول مساوات در تاریخ یکشنبه پنج شهر رمضان‌المبارک ۱۳۲۵ق [...] انتشار یافته. این شماره در هشت صفحه [...] و در مطبعه سربی حقوق طبع گردیده است. روزنامه مساوات از حیث شهرت و اهمیت به پای روزنامه صوراسرافیل نمی‌رسد ولی از جهت اشتمال آن بر مقالات سیاسی و پیشنهادهای مفید کم از روزنامه مذکور نیست. سرلوحه روزنامه عبارت از دو فرشته بالداری است که در دست‌های خود صفحه‌ای را که در آن کلمه مساوات به خط نستعلیق و در بالای آن آیه «ما تری فی خلق الرحمن من تفاوت» چاپ شده. [...] طرز انتشار مساوات هفتگی بوده [...] عنوان مراسلات، اداره مساوات و از شماره دهم به آن‌طرف تهران مدرسه آصفیه به‌عنوان محل اداره روزنامه معرفی شده است. از شماره ششم مورخ یک‌شنبه هفده شهر شوال‌المکرم ۱۳۲۵ق نام سید عبدالرحیم خلخالی پهلوی اسم مدیر روزنامه سید محمدرضا شیرازی درج شده ولی سمت نامبرده در روزنامه معین نشده است. تعداد صفحات روزنامه بیشتر هشت صفحه و گاهی به ده صفحه نیز رسیده است. و نیز روزنامه در مطابع مختلف طبع گردیده چنانچه شماره اول آن در مطبعه حقوق و از شماره دوم به بعد در مطبعه شرقی که به مدیری شیخ‌الملک در تهران تأسیس شده چاپ شده است.[2]

سبک نگارش روزنامه مساوات خیلی آزاد و بی‌تکلف است و مدیر آن در تمام مسائل سیاسی با قلمی بی‌پروا مقاصد و مطالب خود را بیان نموده و مخصوصاً از مداهنه و تملق‌گویی که شیوه بعضی از جراید آن ایام بوده به‌کلی برکنار است. در هر شهر یا قصبه که متظلمین از جور و ظلم حکام استبداد تنگ آمده و عریضه و شکایتی نوشته، مدیر مساوات آن را بدون پروا و واهمه چاپ نموده است و به علت پیش گرفتن همین سبک و روش بوده که پس از وضع قانون مطبوعات از طرف مجلس شورای ملی در تاریخ شنبه ۵ محرم‌الحرام ۱۳۲۶ق که تا اندازه [ای] مطبوعات را محدود و مقید می‌سازد، در شماره نوزده سال اول مورخ یک‌شنبه سوم ربیع‌الاول۱۳۲۶ق به‌عنوان اعتراض به قانون جدید مطبوعات، سبک روزنامه را عوض نموده و به عکس نمرات سابق که تمام مندرجات آن‌ها را مخصوص ذکر افعال و اعمال قبیحه حکام ظلم و جور گردانیده است، مطالب این نمره را به موضوعات علمی و ادبی اختصاص داده.[3]

سرلوحه [...] شماره نوزده که مصادف با تصویب قانون مطبوعات است و به نظر ارباب جراید این قانون با آزادی قلم منافات دارد، به رنگ قرمز ملون شده و علاوه در این شماره کاریکاتور عید ظهور قانون مطبوعات ترسیم گردیده و در کاریکاتور مذکور صفحه‌ای که عبارت عید ظهور قانون مطبوعات روی آن با خط طلایی نوشته شده به دست دو فرشته قرار گرفته و این دو فرشته نیز با رنگ قرمز رنگ‌آمیزی شده‌اند. خلاصه اینکه مدیر مساوات با این عناوین می‌خواهد تأثیر قانون جدید مطبوعات را در عدم آزادی قلم نشان بدهد.[4]

روزنامه مساوات مشروطه‌خواه افراطی و لیبرال بود. این روزنامه با توجه به جسارت فوق‌العاده‌ای که در تقویت بنیان مشروطه نشان می‌داد، در زمره قهرمانان پیش‌کسوت در مطبوعات مشروطه اول جای دارد. مقاله‌ای از این روزنامه با عنوان «شاه در چه حال است؟» و پرخاش صریح او به محمدعلی‌شاه باعث توقیف روزنامه و تعقیب ناشر آن گردید.[5]

آخرین شماره روزنامه مساوات که در تهران چاپ شده شماره ۲۵ است که در تاریخ یک‌شنبه سلخ ربیع‌الثانی ۱۳۲۶ق انتشار یافته و با پیش آمد بمباردمان مجلس و تفرقه آزادی‌خواهان و گرفتاری مدیران جراید روزنامه مساوات نیز تعطیل شده و مدیران آن آقایان آقا سید محمدرضا شیرازی و آقا سید عبدالرحیم خلخالی رهسپار قفقاز گردیده و پس از مختصر آرامشی که در ایران روی داده به تبریز بازگشته و روزنامه مساوات را در شهر تبریز دایر نموده‌اند.[6]

واژگان کلیدی: روزنامه مساوات، قاجاریه، محمدعلی‌شاه، مشروطه

[1] صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۴، ص ۲۰۵

[2] همان، ص ۲۰۵ ـ ۲۰۶

[3] - همان، ص ۲۰۷

[4] - همان، ص ۲۰۷

[5] روزنامه‌های ایران از آغاز تا سال‎۱۳۲۹ ه ق ‎۱۲۸۹ ه ش: با اضافات و شرح کامل به همراه تصاویر روزنامه‌ها؛ برداشتی از فهرست ه. ل. رابینو. ترجمه و تدوین جعفر خمامی‌زاده. تهران: اطلاعات، ۱۳۸۰، ص ۲۳۴

[6] - همان، ص ۲۰۸