توقیع

تَوقیع (tawghi`): از مشتقّات خط ثلث است و در اوایل سده‌ی سوّم هجری توسّط «یوسف سگزی» از خط رَیاسی استخراج شد. این خط در زمان خلفای عبّاسی به عنوان خطّی درباری برای نوشتن القاب و عناوین ایشان و هنگام امضاء مورد استفاده بوده است. عنوان «توقیع» بدان جهت به آن اطلاق می‌شود که در قدیم فرمان­‌ها، نامه­‌ها و توشیحات خلفاء و وزراء با این خط کتابت می‌گردید. قواعد این خط نظیر خط ثلث است امّا کمی ریزتر از آن و ترکیبات آن فشرده­تر و اتّصالاتش بیشتر است. کوچک­تر بودن حروف توقیع نسبت به ثلث و در بعضی موارد پیروی از خط نسخ موجب سهولت در کتابت آن شده است. در این خط پنج دانگ دور و یک دانگ سطح وجود دارد. توقیع برای نوشتن پایان قرآن­‌ها، کتاب­‌ ها، نام سفارش‌دهنده، تاریخ و مکان تحریر و نیز نام کاتب به کار می‌رفت. توسعه و تکامل خط توقیع در اواخر سده‌یپنجم هجری توسّط «ابوالفضل خازن» (ف:۵۱۸)معروف به «ابن­الخازین» و از شاگردان ابن­‌بّواب صورت گرفت.[۱]

۱- حسینی، سیّدمحمّدمجتبی؛ امینی، بهروز (۱۳۹۰)«درآمدی بر هنر اسلامی ـ ایرانی: خوشنویسی» با نگاه به آثار مؤسسه‌یکتاب‌‌خانه  موزه‌یّ ملی ملک، تهران: پیکره، ص۲۴.