بابونه
بابـونه
Matricariachamomilla
نام‌های دیگر: بابونۀ رومی/ بابونۀ شیرازی/ بابونَج/ بابونق/ بهار/ اربیان/ کافوری/ رَبل/ مقارجه/ رجل‌الدّجاجه/ خامامیلن/ حبق‌البقر/ قُرّاص/ قُحوان/ مُشرَف/ کَرکاش/ کلنجه.
نام انگلیسی: german chamomile, wildchamomile, bitter chamomile, common chamomile
تیرۀ Compositae (تیرۀ مرکّبیان)
این جنس در ایران دو گونه گیاه علفی یکساله دارد. M. aurea علاوه بر ایران در عراق، افغانستان، پاکستان، شمال آفریقا، آناتولی، فلسطین، سوریه و آسیای مرکزی نیز می‌روید.
جویش پُر از صنـوبر و کوهش پُر از سمن
باغـش پُر از بنفـشه و راغـش پُر از بهـار <منوچهری دامغانی>
به رومی «اَمَرون» یا «اَمَرقون» و به سُریانی «میلوا» (؟) نامیده میشود. جالینوس آن را به نام «اَنفالیوس» و اورباسیوس آن را «اَنثاموس» نامیده‌اند.[۱] مفتّح و مدرّ بول و حیض و عرق و شیر و مقوّی دماغ و اعصاب و جهت تب بلغمی و سوداوی و مرکّبه و سینه و دردسر و نزلات و تحلیل بقایای رَمَد و ریاح گوش و درد جگر و احشاء نافع است.[2] در درجۀ اوّل گرم و خشک است. برای رفع خستگی از هر دارویی سودمندتر است. در مداوای سردرد مؤثّر است. زخم‌های دهان را بهبود می‌بخشد. یرقان را از بین می‌برد. از آنجا که احتمال دارد اثر داروهای ضد انعقادی را افزایش دهد؛ لذا مصرف آن به همراه این داروها باید محتاطانه انجام شود.[3] گل‌ها محتوی نوعی اسانس روغنی شامل آزولن، شیره‌های تلخ، گلوکوزیدها و شولین هستند. آنها سیستم اعصاب را آرام، تشنّجات را کاهش و خصوصاً ناراحتی‌های زنانه را تسکین می‌دهند[4]
بابونه در کتاب قانون: بازکننده است و غلیظ را لطیف می‌نماید. سستی می‌آورد، گدازنده است و جاذب نیست. به دلیل قوت سست‌کنندگی و تحلیل ورم‌های گرم را می‌نشاند و تصلب کم را نرم می‌کند و خوردن آن در مداوای ورم سخت داخلی مفید است. اندام عصبی را تقویت می‌کند و برای رفع خستگی از هر دارویی سودمندتر است. مغز را تقویت می‌کند و در مداوای سردرد سرد و تخلیهٔ سر از مواد ناسازگار مفید است. زخم‌های دهان را بهبود می‌بخشد. در مداوای تیرگی و جوش و خارش و جرب چشم سودمند است.[5]
[1] بیرونی، ابو ریحان محمد بن احمد. الصیدنه فی الطبّ. مترجم باقر مظفّرزاده. تهران، فرهنگستان زبان فارسی، ۱۳۸۳
[2] حسینی تنکابنی، حکیم محمدمؤمن بن محمدزمان. تحفهٔ حکیم مؤمن (تحفة المؤمنین). تهران: کتابفروشی مصطفوی، چاپ افست، ۱۳۸۷ق
[3] قاسمی برومند، محمد و سیدعلی علوی‌نیا ابرقویی. مبانی طبّ سنتی و عصر اسلامیّ. تهران، نشر تیمورزاده و نشر طبیب، ۱۳۸۷
[4] ولاگ، ژان و ژیری استودولا. گیاهان دارویی ( روش‌های کشت، برداشت و شرح مصوّر رنگی ۲۵۶ گیاه). ترجمهٔ ساعد زمان. تهران: ققنوس، ۱۳۸۲
[5] ابوعلی سینا، حسین بن عبدالله. قانون در طب. تالیف فتح‌الله بن فخرالدین شیرازی. تهران: موسسه تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، ۱۳۸۶