قانون در طب
طی سالهای 405 ـ 414 هجری قمری دانشمند بزرگ ایرانی، شیخالرئیس حجت الحق شرفالملک حسین بن عبدالله بن سینا، آراء و نظرات خود دربارۀ دانش پزشکی را در کتاب القانون فیالطب گرد آورد که بهسرعت به مهمترین کتاب پزشکی دورۀ اسلامی تبدیل شد. ابن سینا این کتاب را طی سالهای سفر و زندگی در گرگان، ری و همدان تألیف کرد. این کتاب خود از پنج جزء کوچکتر (که هر کدام «کتاب» نام دارند) تشکیل شده و بر این اساس کتاب اول آن در کلیات طب، دوم در داروهای مفرد، سوم در موضوع بیماریها اعضای بدن، چهارم در موضوع بیماریهایی که همه بدن را درگیر میکنند و پنجم در موضوع داروهایی که از چند عنصر مختلف تشکیل شده‌اند (داروهای مرکب) است. هرکدام از کتاب‌ها از اجزاء کوچکتری تشکیل شده است.
تا قبل از قرن پنجم هجری، آثار دیگری در زمینۀ پزشکی به زبانهای فارسی یا عربی تألیف شده بود، اما مهمترین دستاورد ابن سینا در تألیف کتاب قانون که آن را به طور کلی با همۀ آثار پیش از خود متفاوت میکرد و باعث استقبال بی‌پایان از آن نه تنها در تمدن اسلامی بلکه در سراسر جهان شد، ساختار منطقی آن بود که باعث میشد مفاهیم و موضوعات در سراسر کتاب به سرعت بازیابی و مطالعه شوند. بر این اساس نیاز نبود کسی همه کتاب را از ابتدا تا انتها مطالعه کند تا به نکتۀ مورد نظر خود برسد.
قانون به سرعت مورد توجه دانشمندان داخل و خارج قلمرو عالم اسلام قرار گرفت و تمام یا بخشهایی از آن ترجمه شد. کمتر از یک قرن پس از تألیف آن، دست کم دو ترجمه لاتین از این کتاب در اروپا فراهم آمد. از قرن ششم به بعد، ترجمۀ این کتاب به فارسی نیز آغاز شد. مترجمان فارسی این کتاب کوشش خود را بیش از همه بر ترجمۀ کتاب اول قانون، که به کلیات پزشکی میپردازد، قرار دادند. چرا که حدود یک قرن پس از تألیف قانون سیداسماعیل جرجانی کتاب ذخیرۀ خوارزمشاهی را با الگوبرداری از قانون نوشت که تا قرنها ایرانیان را از ترجمۀ فارسی قانون بینیاز کرد.