کانی شناسی

​

همان­گونه که دانش جغرافیا نشانگر عوارض جغرافیایی و تفاوت­های سطح زمین است، سه دانش گیاه­شناسی، جانورشناسی و کانی­شناسی نیز اجزای سه­گانۀ سطح زمین را معرفی کرده ­و به ترتیب گیاهان، جانوران و مواد معدنی زمین را شناسایی می‌کند. در این میان دانش کانی­شناسی به توصیف اجزای زمین و نیز فواید انواع مواد معدنی می­پردازد. این گزارش که هر کدام از کانی­ها و مواد معدنی زمین کجا پیدا شده و به چه کار انسان­ها ­آمده‌­اند، از جمله مهم‌ترین دستاوردهای دانش کانی­شناسی دورۀ اسلامی است. مانند سایر علوم دورۀ اسلامی دانش کانی­شناسی نیز ریشه در علوم سرزمین­های خارج از جهان اسلام و از آن جمله آرای دانشمندان یونانی دارد. اما به زودی دانشمندان دورۀ اسلامی نوشته‌های دانشمندان یونانی را در این زمینه پشت سرگذاشتند؛ چرا که مواد معدنی بسیاری دور و بر آن­ها وجود داشت که در آثار یونانی بدان‌ها پرداخته نشده بود. کوشش برای توصیف این مواد و رده­بندی آن­ها عموماً بر اساس خواص درمانی و نیز سعی در تمایز تفاوت­های مواد نزدیک به هم از جملۀ دستاوردهای دانشمندان دورۀ اسلامی در موضوع کانی­شناسی بود. از جملۀ مهم­ترین دانشمندان ایرانی که کتابی مهم در زمینۀ کانی­شناسی از او به یادگار مانده ابوریحان بیرونی است.