علم اسطقسات

علم اُسطُقُسّات (معرفت هندسه)

یکی از زیرشاخه‌­های دانش ریاضیات در تمدن اسلامی دانش هندسه است. در این دانش به موضوع شکل­های مختلف هندسی و مطالعۀ آن­ها؛ بررسی و ارائه راه‌­هایی برای به تصویر کشیدن­ اشکال، محاسبۀ محیط و مساحت­شان و مسایلی از این دست پرداخته ­شده است. مانند سایر علوم، در هندسه نیز دانشمندان دورۀ اسلامی وامدار دانشمندان یونانی بوده‌­اند. ترجمۀ مجمو‌عه‌ای از آثار دانشمندان یونان در جریان نهضت ترجمه در موضوع هندسه باعث شد تا آثار بسیار مهمی به دست دانشمندان دورۀ اسلامی برسد و آنان بتوانند با استفاده از این زیرساخت به مطالعات دقیق در هندسه پرداخته و به دستاوردهای مهمی برسند. از میان آثار دانشمندان یونان، به ­ویژه ترجمۀ کتاب اصول از اقلیدس و دیگر دانشمندان یونانی، به­ ویژه چند نمونه از مهم­ترین این کتاب­ها با عنوان اُکَر (در معنی کره­‌ها) با ترجمه عربی، به دانشمندان دورۀ اسلامی این امکان را داد تا ضمن بررسی دقیق دستاوردهای یونانی، دغدغه­‌ها و دیدگاه­های خود را نیز در آثارشان ذکر کنند.

از هندسه در علوم دیگر از جمله ستاره‌­شناسی استفاده شد و بر همین اساس گروهی از مهم­ترین ستاره‌شناسان دورۀ اسلامی هندسه‌دانان زبردستی نیز بودند؛ مهم­ترین این افراد در قلمروی جهان اسلام دانشمندان ایرانی همچون ابوریحان بیرونی و خواجه نصیرالدین طوسی بودند. از مهم‌­ترین آثار دانشمندان دورۀ اسلامی در موضوع هندسه باید از کتاب تحریر اصول اقلیدس نوشتۀ خواجه نصیرالدین طوسی یاد کرد.