رصدخانه ها
اگرچه پیشینۀ ساخت رصدخانهها در فلات ایران به دوران پیش از اسلام و حتی دوران ماقبل آن باز میگردد اما، عواملی دست به دست هم داد تا در دوران پس از اسلام برخی از مهمترین رصدخانههای تمدن اسلامی در داخل این فلات ساخته شوند. وجود زیرساخت قوی پژوهشی و نظری شامل مجموعة وسیعی از کتابها در موضوع ریاضیات و هندسه از جمله آثار ترجمه شدۀ دانشمندان یونانی و نوشتههای دانشمندان دورۀ اسلامی، پشتیبانی حکومتها از پرداختن به ستارهشناسی، پیشرفت دانش جغرافیا و نیز پیشرفت در ساختن وسایل ستارهشناسی باعث شدند تا مهمترین رصدخانههای جهان اسلام در فلات ایران ساخته شوند. از قرن دوم هجری به بعد، رد پای ساخت رصدخانههایی در اصفهان، نیشابور، مرو و بلخ دیده میشود. این کوشش با ساخته شدن رصدخانۀ مراغه در میانة قرن هفتم و پس از آن رصدخانة سمرقند در قرن هشتم به اوج خود میرسد. در هرکدام از این رصدخانهها کوششهای چند دهسالۀ منجمان در رهگیری، رصد ستارگان و اقدام برای ثبت دقیق دادههای نجومی حاصل از آن به تألیف زیجی منجر میشد و بر این اساس باید دانست که هر زیج به وسیلۀ گروهی از ستارهشناسان و در رصدخانهای تهیه شده است. دستاوردهای دانشمندان ایرانی یا حلقههای علمی تشکیل شده از دانشمندان ایرانی و غیر ایرانی مشغول به کار در رصدخانهها باعث شد از قرن هشتم به بعد، با الگوبرداری از رصدخانههای داخل فلات ایران رصدخانههایی در هندوستان و حتی چین ساخته شود. گاهی هیئتی از ستارهشناسان اعزامی از رصدخانههای ایران ساخت رصدخانههایی در خارج از فلات ایران را بر عهده داشته‌اند.