​گِل سفید

​گِل سفید ( سفیدآب، سفید آهک) (Chalk= Lime White, Limestone)- گل سفید رنگدانه‌ای طبیعی از دوران باستان می‌باشد (McBride, 2002)که سنگ نرم، سفید، سفید مایل به خاکستری یا مایل به زرد (حاوی اکسید آهن) است که از تجزیه موجودات ریز دریایی حاصل شده است. تکه‌های سنگ معدنی را با فشار آب خرد می‌کنند و مواد زبر و خشن آن را به روش غوطه وری جدا می‌سازند.گونه مماسبی از این رنگدانه که به این صورت حاصل می‌شود به سفید طلاکارها موسوم است. فرمول شیمیایی این رنگدانه کربنات کلسیم است (CaCO₃) که به طور گسترده در اطراف جهان یافت می‌شود. در زیر میکروسکوپ ماده مزبور خیلی متجانس به نظر می‌رسد. در بزرگنمایی‌هایی بالا (400-500 برابر) بقایای فسیلی به صورت پوسته های نازک تو خالی دیده می‌شوند. این ماده دارای انکسار مضاعف شدید است و دانه ها از بلورهای کلسیت که تیغه‌های عمودی آن‌ها در جهات تقریبا شعاعی قرار گرفته اند، ساخته شده است. اگر چه پایین بودن ضریب شکست نور این رنگدانه قدرت پوشانندگی کم و رنگ پریدگی آن را در روغن به همراه داشته است اما اگر همین رنگدانه در آبرنگ یا تمپرا استفاده شود، قدرت پوشانندگی خوبی را نشان داده است. از طرفی ترکیب این نوع رنگدانه با سفیدآب شیخ و روغن براق ترین نوع بتونه را حاصل می‌سازد. گِل سفید به عنوان پرکننده، ارزان کننده و غلیظ کننده در رنگهای ارزان و رنگ‌های لاکی استفاده می‌شود. در شرایط متعارفی گِل سفید مقاوم است ولی تحت تاثیر گرمای شدید به اکسید کلسیم (آهک) تبدیل می‌شود. از طرفی اسیدهانیز باعث تجزیه و تولید گاز دی اکسید کربن از این رنگدانه می‌شوند. نوع دیگری از این رنگدانه گل سفید رسوبی است که به طریقه مصنوعی حاصل می‌شود و سفیدتر و متجانس تر از گل سفید طبیعی است. پودر مرمر از دیگر انواع گل سفید است که در نقاشی کاربرد دارد. این رنگدانه در ترکیب با آهک برای زمینه نقاشی‌های فرسک و نقاشی‌های مومی/ آهکی (Lime-Wax) به کار رفته است. صدف که اغلب از نرم تنان (حلزون‌ها) تهیه می شود، گونه دیگری از این نوع رنگدانه است که در نقاشی‌های چینی و ژاپنی مورد استفاده بوده است. بنابر گفته تامپسون (Thompson) در قرون وسطی این ماده به طور خالص یا همراه با زرنیخ (آرسنیک زرد) مورد استفاده بوده است. پوسته تخم مرغ یا مرجان ها و بقایای آهکی انواع موجودات دریایی منبعی از آهک سفید نرم هستند که به عنوان رنگدانه در نقاشی ها استفاده شده‌اند. در نقاشی‌های فرسک ایتالیایی سفید آهک از خمیر آهک (Ca (OH₂)) یا آهک شکفته تحت عنوان بیانکو سانجوانی (Bianco Sangiovanni) استفاده شده است. این رنگدانه در معرض هوا اکسید شده و به آرامی به کربنات کلسیم ( گل سفید) تبدیل می‌گردد (جتتنز و استات، 1378، 27). اندازه ذرات در سنگ آهک در حدود 1تا 30 میکرومتر و در گِل سفید به 1 تا 10 میکرومتر می‌رسد (McBride, 2002).

تصاویر میکروسکوپی از ذرات گلِ سفید با بزرگنمایی 500 برابر- سمت راست میکروسکوپ نوری و سمت چپ در زیر میکروسکوپ پلاریزان(McBride, 2002)