زرنیخ
زرنیخ (زرد سلطانی) (Orpiment)- رنگدانهای پر مصرف در شرق که در دوران کلاسیک مورد استفاده بوده و پلینی هم کاربرد آن را در سوریه البته نه در اندودهای تازه، بیان نموده است. نام این رنگدانه از واژه لاتین Auripigmentum (به معنای رنگ طلائی) مشتق شده است (McBride, 2002). این رنگ زرد در نقاشیهای مصری سلسله هیجدهم در تل العماره توسط ویتروویوس گزارش شده است. بنا بر نظر لوکاس، این کانه معدنی در مصر یافت نمیشده است و احتمالا از ایران وارد شده است. این رنگدانه بسیار در تذهیب نسخ خطی قدیمی ایرانی و بیزانسی بر روی کاغذ شناسایی شده است. لائوری نوع ویژه ای از این رنگدانه را در نسخ خطی ایرلندی متعلق به سده 80 میلادی گزارش نموده است. همچنین در دیوارنگارههای کاراخوتو در آسیای مرکزی متعلق به سده 13 میلادی این رنگدانه در کنار رآلگار (زرنیخ سرخ) به کارگرفته شده است. اگر چه چینوچنینی به آن اشاره کرده است اما هنوز در نقاشیهای غربی شناسایی نشده و دویلد هم علت عدم وجود این رنگدانه در نقاشیهای هلندی و فلاندری را در دسترس بودن رنگدانه مرغوب زرد سرب- قلع بیان نموده است. این رنگدانه دارای ماهیت سمی شیمیایی سولفید ارسنیک زرد (As2S3) است که به طور طبیعی در سراسر دنیا یافت میشود و در زمان گذشته، احتمالا از مجارستان، مقدونیه و آسیای صغیر و برخی از مناطق آسیای مرکزی تهیه میشده است. معادن بزرگی از زرنیخ در جولامِرک در کردستان شناسایی شده است و معادنی همچون شی هانگ چانگ واقع در ایالت یون نان چین که آن را صادر میکرده است. زرنیخ خالص براق، درخشان و به رنگ زرد لیمویی تند است و قدرت پوشانندگی خوبی دارد به طوری که در یک نسخه خطی به راحتی قابل تشخیص است. در نقاشی ها و نسخ خطی مذهب قدیمی معمولا از پودر آن استفاده کردهاند تا رنگ غنی زرد آن زایل نشود. وجود سولفور موجب عدم سازگاری زرنیخ با سایر رنگدانههای سرب میشود و البته به همین علت در برابر نور هوا پایدار و اسیدها و قلیاهای رقیق بر آن بی تاثیر است(جتتنز و استات، 1378، 94).
تصاویر میکروسکوپی از ذرات زرد زرنیخ با بزرگنمایی 500 برابر- عکس بالا میکروسکوپ نوری و عکس پایین در زیر میکروسکوپ پلاریزان(McBride, 2002)