​رباعیات خیام به زبان لهستانی

در میان نامداران فرهنگ کلاسیک ایران، خیام چهره­ای بحث‌برانگیز است. گروهی بر سر آن هستند تا رباعیاتش را دون شخصیتی که برای وی در ذهن دارند قرار دهند و دامن او را از تهمت شاعری پاک کنند، آن هم شاعری که به باور آنان دهری مذهب است. این تمایل تا جایی پیش رفته که این گروه به وجود دو شخصیت قایل شدند: خیام و خیامی ...

​رباعیات خیام به زبان لهستانی

رباعیات خیام به زبان لهستانی

علیرضا دولتشاهی

در میان نامداران فرهنگ کلاسیک ایران، خیام چهره‌­ای بحث‌برانگیز است. گروهی بر سر آن هستند تا رباعیاتش را دون شخصیتی که برای وی در ذهن دارند قرار دهند و دامن او را از تهمت شاعری پاک کنند، آن هم شاعری که به باور آنان دهری مذهب است. این تمایل تا جایی پیش رفته که این گروه به وجود دو شخصیت قایل شدند: خیام و خیامی. خیام شاید یگانه نامدار فرهنگ کلاسیک ما باشد که دستی پر در ادب دارد و دستی پُرتر در علم. می‌­دانیم نخستین بار عمادالدین کاتب اصفهانی (597-519) است که در اثر ده جلدی خود به زبان عربی «خریده القصر و جریده العصر»، تالیف 572 قمری سخن از شاعری خیام آورده است. این خود نیم سده پیش‌تر از مرصاد البعاد نجم‌الدین رازی (654-573) است. اما همین چهره بحث‌برانگیز در جهان خارج از مرزهای فرهنگی ایران، بدل به یکی از نماد­های افتخار فرهنگ ایرانی شده است. شاعر و دانشمندی متفکر که نامداریش مرزهای جغرافیایی را در هم نوردیده و تا اقصای جهان رفته است.

می‌­دانیم که نخستین اروپایی که به اشعار خیام بذل توجه نمود و سروده­ای از او را به زبان لاتینی ترجمه نمود توماس هاید[1] بود. اما آنچه در اروپا خیام را در کانون توجه قرار داد بی‌­شک هم­زمانی با پیدایش و رشد جنبش شرق­‌شناسی بود. جنبشی که شاید بهتر باشد با عنوان شرق­‌گرایی از آن یاد کرد. جنبشی که بخصوص در فرانسه بالندگی ویژه‌­ای یافت. در امتداد این جنبش بود که شرق‌­شناس نامدار آلمانی، هامرپورگشتال[2] چند رباعی از خیام را در سال 1818 میلادی به زبان آلمانی ترجمه کرد. در حدود سه دهه بعدتر بود که سر گور اوزلی[3]، نخستین سفیر پادشاهی بریتانیا در ایران، برگردان هامرپورگشتال از رباعیات خیام را به زبان انگلیسی ترجمه کرد. اما می‌­دانیم که نامداری خیام در جهان امروز، وامدار ترجمه مفهومی سروده­‌های او توسط فیتزجرالد[4] بریتانیایی است. ترجمه­‌هایی که طی سه دهه، از سال 1859 الی 1889 میلادی، از هفتاد و پنج به صد و ده رباعی افزایش یافت. اشعاری که از 1878 میلادی با باز نشر چاپ سوم ترجمه انگلیسی جرالد در آمریکا، در قاره جدید نیز نامداری یافت.

می‌دانیم که خیام نخست بار در اروپای غربی نامداری یافت و سپس در چهار گوشه ربع مسکون به شهرت رسید. قدیمی­‌ترین ترجمه روسی شناخته شده از رباعیات خیام، ترجمه­‌ای است که در سال 1891 میلادی بوسیله واسیلی ولیچکو[5]، شاعر و ملی­‌گرای روس و از رهبران سپاه صد سیاه[6]، انجام شد. در حدود دو دهه بعدتر، در سال 1914، روایت فیتزجرالد از رباعیات خیام نیز توسط اوسیپ رومر[7]، برادر بزرگ­­تر یوری رومر[8]، فیزیکدان روس که در عرصه مکانیک کوانتوم صاحب نظریه است، به زبان روسی ترجمه شد. آن­گونه که امروز می‌­دانیم در سال 1910 میلادی ترجمه ژاپنی صد رباعی از روایت فیتزجرالد از رباعیات خیام به همت دکتر اچ. کاکیشی[9] در ژاپن نیز منتشر شده است. شاید اگر به کتاب­شناسی رباعیات خیام که توسط آمبروس گئورگ پوتر[10] در321 صفحه در سال 1929 منتشر شده[11]، نگاه کنیم، بتوان درک بهتری از نامداری خیام در جهان ، در حدود یک سده پیش بدست آورد ... 

با توجه به تفصیل این مقاله، متن کامل آن را از فایل زیر می‌توانید دریافت کنید و بخوانید؛ 

​رباعیات خیام به زبان لهستانی- متن کامل مقاله

برچسب‌ها:

نظر شما: