دیدار با مناره‌های «شهر هزار مناره»
مسجد یکی از نمادهای هویتی شهر اسلامی است. بی‌شک یکی از ارکان سازه مسجد، مناره‌ای است که جایگاه نور و بانگ اذان به شمار می‌آید. بانگ اذان، در فرهنگ اسلامی، مومنان را به عبادت گروهی در مسجد فرامی‌خواند. از این رو در فرهنگ اسلامی، مناره در بنای مسجد از جایگاهی ویژه برخوردار است. مومنان از فراز مناره با بانگ اذان به عبادت گروهی دعوت می‌شوند.
با بررسی «مسجد قبا» نخستین مسجد تاریخ اسلام، می‌توان دریافت که وجود مناره بر گنبدرحجان
داشته است. به عبارت دیگر، گنبد از ویژگی‌های ثانوی در سازه عبادتگاه اسلامی است که در برخورد با فرهنگ معماری دیگر اقوام در معماری اسلامی پدیدار شده است. دامنه گسترش اسلام در سوی غرب «حجاز» در عصر «خلفای راشدین» به «مصر» نیز رسید. سپاه اعزامی مسلمانان در مکانی که بعدها در فرهنگ اسلامی به «فسطاط» نامدار شد، مستقر شد. فرمانده سپاه مسلمانان دستور داد در آن مکان، نخستین مسجد در «مصر» که در واقع، نخستین مسجد قاره «آفریقا» نیز به شمار می‌آید، بنا شود. تبارشناسی واژه «فسطاط» ما را به واژه یونانی «fossaton» به معنای «گودال» رهنمون می‌شود. ادیبان عرب اما برای آن معنایی برابر با خیمه آورده‌اند. «فسطاط» در حقیقت هسته اصلی شهری است که بعدها به «قاهره» نامدار شد؛ جایی که به «شهر هزار مناره» شهرت یافته است. در روند تاریخ معماری مسلمانان، در غرب جهان اسلام، به ویژه در «مصر» مسلمان و حتی به تعبیری در معماری آفریقایی نیز می‌توان نشانی از تاثیر دو جریان و دو فرهنگ یافت. نخستین آنان، تاثیر فرهنگ «بیزانس» است و دیگری تاثیر معماری «عثمانی». این هر دو بازتابی انکارناپذیر در سازه مسجد یافته‌اند. مطالعه و بررسی در تک تک ارکان بنای مسجد، گذشته از نقشه کلی آن، می‌تواند ما را در بازیابی این تاثیر رهنمون شود. مناره یکی از این ارکان است. کتاب «مناره‌های قاهره» (The minarets of Cairo) بررسی جامعی در پیدایی و سیر دگرگونی بناهای اسلامی در شهر قاهره با تمرکز بر یکی از ارکان این بناها یعنی مناره است. بدین ترتیب، این کتاب را می‌توان یکی از مطالعات مهم در زمینه معماری اسلامی «قاهره» برشمرد؛ به ویژه در روزگاری که «قاهره» به نوسازی و توسعه تن داده است و دیری نخواهد پایید که این هویت اسلامی نیز همانند برخی دیگر شهرهای تاریخی جهان اسلام کم‌رنگ و گاه شوربختانه بی‌رنگ شود. کتاب «مناره‌های قاهره» همکاری دو استاد باستان‌شناسی، تاریخ هنر اسلامی و معماری، «دوریس برنس ابوسیف» (Abouseif- Doris Behrens) پژوهشگر مصری- آلمانی و دیگری «نیکولاس وارنر» (Nicholas Warner) است؛ یکی در «مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی لندن» و دیگری استاد در دو دانشگاه نامدار «هاروارد» و «کمبریج». کتاب «شهر هزار مناره» در حقیقت بازنویسی و گسترش اثر دیگری است از «ابوسیف» که در سال 1984 میلادی با عنوانی همسان «مناره‌های قاهره» منتشر شده است. این بازنویسی با همکاری «وارنر» در 13 فصل سامان یافته و در 352 صفحه از سوی انتشارات «I.B.Tauris & co itd» در سال 2010 میلادی منتشر شده است.
کتاب «مناره‌های قاهره» در سال 1389 خورشیدی برای مجموعه کتاب‌های انگلیسی تخصصی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران در کتابخانه ملی ملک تهیه شده و اینک با رده «726.20962B421M 2010» در دسترس دوستداران تاریخ معماری به ویژه معماری اسلامی قرار دارد.
