بزرگداشت بیداری ایرانیان
نوشتار زیر به مناسبت روز امضا و صدور فرمان مشروطیت در ۱۳ و ۱۴ مرداد به معرفی تعدادی از آثار موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک در این حوزه می‌پردازد.
به قلم علیرضا حیدری
پس از کوشش بسیار مردم ایران که مدتی پیش از سال 1285 آغاز شده بود، بالاخره در 13 مرداد، مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را امضا کرد و در 14 مرداد صادر شد. آشنایی ایرانیان با تحولات جدید در مغرب‌زمین به سبب تحصیل علوم در اروپا، از زمان عباس‌میرزا و بعد آن، چاپ روزنامه و ساخت و آغاز به کار چاپ‌خانه در ایران، در زمینه‌های گوناگون (حکمرانی بر مبنای تصمیمات نمایندگان منتخب مردم در مجلس، قوانین، قضاوت، دانشگاه، بیمارستان و دیگر زیرساخت‌های سیاسی، اقتصادی، صنعتی، اجتماعی و ...) موجب انتقال آگاهی به مردم شد.
نهضت مشروطیت نخستین جنبش همگانی مردم در دگرگونی نظامی سیاسی در ایران است و برای بسیاری از رویدادهای مهم تاریخ معاصر ایران چون کودتای 3 اسفند 1299، اشغال ایران در شهریور 1320 و رویدادهای پس از آن در تفویض سلطنت از رضا شاه به محمدرضا شاه، ملی‌شدن صنعت نفت در اسفند 1329، کودتای 28 مرداد 1332 و برکناری نخست‌وزیر وقت (دکتر مصدق) و کابینه‌اش، کشتار مردم تهران و ورامین در خرداد 1342، انقلاب اسلامی در بهمن 1357 و ... تجربه‌ای مهم گشت و بر تمامی آنها تأثیر فراوانی گذاشت.
درباره تاریخ مشروطت کتابهای گوناگونی نوشته شده است که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:
تاریخ بیداری ایرانیان نوشته ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ مشروطیت ایران و زندگانی ملک المتکلمین نوشته مهدی ملک‌زاده، انقلاب ایران نوشته ادوارد براون، تاریخ مشروطه ایران و تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان نوشته تبریزی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران نوشته سید حسن تقی‌زاده، جلد هفتم تاریخ کمبریج موسوم به تاریخ ایران معاصر که در آن به انقلاب مشروطه پرداخته شده است و نیزانقلاب مشروطیت نوشته شده در دانشنامه ایرانیکا.
در کتابخانه ملی ملک نیز سه کتاب تاریخ مشروطه موجود است که به صورت مختصر با نام و نشان آنها آشنا می‌شویم:
- تاریخ مشروطیت ایران، کتابت 1328 قمری، شماره اموال: 3677.
- تاریخ مشروطیت ایران، اثر نصرالله مستوفی، کتابت 1325 قمری، شماره اموال: 3819.
- تاریخ مشروطیت ایران، اثر محمدمهدی شریف، کتابت 1333 قمری، شماره اموال: 6068.
تصویر برخی از روحانیان اثرگذار در دورۀ مشروطه از تاریخ مشروطیت به شماره اموال 6068.
در موزه ملی ملک یک نقاشی بسیار زیبا از ملک المتکلمین، شهید مبارز انقلاب مشروطیت موجود است. حاجی میرزا نصرالله ملک‌المتکلمین از خطیبان مشهور دوره مشروطیت و در شمار یکی از اصلی‌ترین و اعظان مشروطه‌خواه بود که پس از به توپ بستن مجلس، دستگیر شد و به تاریخ دوم تیر ماه 1287 (بیست و سوم جمادی الاول 1326)، در باغ‌شاه، به همراه میرزا جهانگیرخان صور اسرافیل، مقابل دیدگان محمدعلی‌شاه به قتل رسید. این اثر با تکنیک رنگ و روغن بر روی بوم اجرا شده است. امضای مصور الملک در سمت چپ اثر دیده می‌شود. در این نگاره ملک المتکلمین ایستاده بر روی فرشی، با دستش به صندلی تکیه زده و پشت سر، پرده بزرگی به کنار زده و جمع شده است.
- نقاشی مصور الملک از ملک المتکلمین در سال 1338 قمری، با شماره اموال 60
