ثبت وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک در حافظه جهانی یونسکو

در آیین امضای تفاهم‌نامه کتابخانه و موزه ملی ملک و سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی ایران مطرح شد

ثبت وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک در حافظه جهانی یونسکو

زمینه ثبت وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک در حافظه جهانی یونسکو، با همکاری کتابخانه و موزه ملی ملک و سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی ایران فراهم می‌شود. در آیین امضای تفاهم‌نامه همکاری میان کتابخانه و موزه ملی ملک با سازمان اسناد وکتابخانه‌ ملی ایران، مقرر شد زمینه ثبت وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک در حافظه جهانی یونسکو، با همکاری این دو نهاد «ملی» فراهم آید.

معرفی کتابخانه و موزه ملی ملک به عنوان الگوی ارزشمند وقف

به گزارش روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، دکتر اشرف بروجردی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی ایران در این مراسم که عصر چهارشنبه 15 اسفند 1397 خورشیدی در بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی برگزار شد، با تقدیر از مسوولان کتابخانه و موزه ملی ملک برای شناساندن بیش‌تر و گسترش فرهنگ وقف به ویژه وقف فرهنگی گفت: «مدت‌ها بود دلم می خواست توفیق پیدا کرده، از نزدیک به تماشای این موقوفه و گنجینه بزرگ فرهنگی- تاریخی بنشینم».

وی افزود: «امیدوارم هم‌زمانی امضای این تفاهم‌نامه با جشن‌های میلاد حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها و میلاد حضرت علی علیه‌السلام فرصتی پدید آورد تا با نیتی بهتر تعامل و همکاری میان کتابخانه و موزه ملی ملک و سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی ایران آغاز شود».

بروجردی یادآور شد: «مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک می‌تواند شناساننده و گسترش‌دهنده فرهنگ وقف باشد به گونه‌ای که مردم به خوبی بتوانند با سودمندی‌های چندگانه وقف آشنا شوند».

رییس سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی ایران تصریح کرد: «سپاسگزاری از واقفان و اهداکنندگان آثار تاریخی و کتاب، اهمیتی بسیار دارد. ما می‌کوشیم در ماه‌های پیش رو با در نظر گرفتن مکانی مناسب در سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی ایران، نام‌های واقفان و اهداکنندگان کتاب‌ها و سندهای تاریخی را در قالب تندیسی بزرگ به نمایش بگذاریم و از آنان تقدیر کنیم. در این برنامه حتما کتابخانه و موزه ملی ملک را به عنوان یک الگوی ارزشمند در زمینه وقف معرفی خواهیم کرد».

ارتزاق روزانه ۷ هزار نفر از موقوفات ملک

دکتر غلامرضا خواجه‌سروی، مدیرعامل کتابخانه و موزه ملی ملک نیز در این مراسم گفت: «این مجموعه در دسته موقوفات گسترده فرهنگی و اقتصادی حاج‌حسین آقا ملک جای می‌گیرد که کتابخانه و موزه در تهران است و در منظومه موقوفات گسترده این واقف بزرگ زیر نظر آستان قدس رضوی اداره می‌شود».

وی با اشاره به وجود ۲۰ هزار نسخه خطی در کتابخانه و موزه ملی ملک افزود: «افزون بر این گنج بزرگ در کنار دیگر آثار تاریخی برجای‌مانده از کوشش حاج حسین آقا ملک همچون مجموعه‌های تمبرها و سکه‌های تاریخی، در دهه‌های پس از درگذشت ایشان نیز شماری از نیک‌اندیشان مجموعه‌های خود را بر این موقوفه وقف یا اهدا کرده‌اند، همچنین با خرید منابع بیش‌تر خطی و تاریخی از محل درآمدهای موقوفات ملک که واقف در وقف‌نامه پیش‌بینی کرده، شرایطی فراهم شده است که کتابخانه و موزه ملی ملک در رده نخست در میان مجموعه‌های خصوصی نسخه‌های خطی و آثار تاریخی جای گیرد».

مدیرعامل کتابخانه و موزه ملی ملک یادآور شد: «نگاه آستان قدس رضوی همواره اینگونه بوده است که کتابخانه و موزه ملی ملک، برپایه وقف‌نامه یک نهاد پویای فرهنگی- تاریخی باشد، از این‌رو ما همواره برنامه‌های گوناگون فرهنگی و هنری همچون نمایشگاه و دوره‌ها، کارگاه‌ها و نشست‌های آموزشی و پژوهشی برپایه گنجینه آثار تاریخی و نسخه‌های خطی برگزار می‌کنیم تا دستاوردهای این پویایی را به شهروندان برسانیم؛ همانگونه که واقف در وقف‌نامه سفارش کرده است. حاج حسین آقا ملک چنین نگرشی داشته است. او در وقف‌نامه کتابخانه و موزه ملی ملک سفارش کرده است هفت جشن مذهبی یعنی میلاد پنج‌تن آل عبا و ولادت حضرت امام رضا علیهم‌السلام و مبعث حضرت پیامبر صلی‌الله علیه و آله در اینجا جشن گرفته و همه طبقات جامعه و شهروندان به این جشن‌ها دعوت شوند تا پیوندی همیشگی میان آنان و این موقوفه پدیدار آید. ما برپایه سفارش واقف همچنین باید 5 روز از هفتم تا یازدهم محرم در ساختمان موقوفه سوگواری شهادت حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام را برپا داریم که این آیین‌ها ههمواره برگزار می‌شود».

وی افزود: «بخش مهم موقوفه‌های اقتصادی حاج حسین آقا ملک در قالب زمین‌های کشاورزی، باغ‌داری و گاوداری، در خراسان جای گرفته است که اکنون برپایه گزارش‌های نزدیک به هفت هزار نفر روزانه از موقوفات ملک روزی به دست می‌آورند. کتابخانه و موزه ملی ملک از این‌رو می‌کوشد افزون بر اجرای نیت‌های واقف، این گنجینه بزرگ را به جهانیان بنشاساند».

5 درصد سود موقوفات ملک، برای خرید آثار تاریخی و نسخه‌های خطی

مریم میقانی سرپرست امور عمومی و پشتیبانی کتابخانه و موزه ملی ملک با اشاره به این که اکنون نزدیک به ۸۵ نفر در این مجموعه به کارهای تخصصی گمارده شده‌اند، افزود: «حاج حسین آقا ملک از آغاز گسترش منابع خطی و آثار تاریخی را برای پیشرفت کتابخانه و موزه ملی ملک در نظر داشتند، از این‌رو نیم عشر (5 درصد) از درآمد موقوفات را به افزایش منابع اختصاص دادند».

میقانی یادآور شد: «هزینه خرید کتاب‌ها و آثار موزه‌ای از همین بودجه نیم عشر تامین می‌شود».

همسانی آیین‌نامه حفاظتی کتابخانه و موزه ملی ملک با استاندارهای جهانی

نوشاد رکنی، رییس اداره اطلاعات فرهنگی و حفاظت فنی نیز در این مراسم گفت: «کتابخانه و موزه ملی ملک آیین‌نامه‌های حفاظتی نسخه‌های خطی و آثار تاریخی را با استانداردهای جهانی همسان کرده است».

وی افزود: «همه نسخه‌های خطی و آثار تاریخی مستندنگاری، اسکن یا عکاسی و دیجیتال شده است تا پژوهشگران به آسانی بتوانند پروژه‌های پژوهشی خود را با بهره‌گیری از آن‌ها انجام دهند».

رکنی افزود: «امکان بیرون‌بردن آثار و نسخه‌ها از ساختمان موقوفه برپایه وقف‌نامه وجود ندارد، از این‌رو برای شناساند گنجینه موقوفه و همکاری با دیگر نهادهای فرهنگی و آموزشی سراسر کشور، افزون بر ارایه خدمات در ساختمان کتابخانه و موزه ملی ملک، بسته‌های نمایشگاهی فراهم آورده و در آنجاها برای بازدید شهروندانی به نمایش می‌گذاریم که نمی‌توانند به کتابخانه و موزه ملی ملک بیایند».

حمید شاکری، مسوول پژوهش و آموزش کتابخانه و موزه ملی ملک نیز گفت: «حاج حسین آقا ملک در وقف‌نامه کتابخانه و موزه ملی ملک به نیت "ترقی معارف" در بنیان‌گذاری و وقف این گنجینه تصریح و تاکید کرده است، از این‌رو با بهره‌گیری از این راهبرد می‌کوشیم با برنامه‌های گوناگون آموزشی و پژوهشی در گستره فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی در قالب دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های پژوهشی، داده‌هایی ارزشمند به شهروندان به ویژه پژوهشگران برسانیم».

نجمه مشهدی‌تفرشی، رییس اداره کتابخانه موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک نیز در این مراسم با اشاره به روند روزافزون وقف و اهدای نسخه‌های خطی و کتاب‌های چاپی به این موقوفه افزود: «برخورداری از گنجینه بزرگ نسخه‌های خطی و آوازه این موقوفه در زمینه نگهداری آن‌ها موجب شده است هر سال شماری از نیک‌اندیشان کتابخانه خطی و چاپی خود را کتابخانه و موزه ملی ملک وقف یا اهدا کنند».

وی افزود: «این فرآیند نیک موجب شده است منابع همواره گسترش یابند و چشمه زاینده وقف و نیکوکاری همواره در این موقوفه برپا و جاری باشد».

ثبت وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک در حافظه جهانی یونسکو

مهدی یساولی، مسوول روابط عمومی کتابخانه و موزه ملی ملک نیز در این مراسم گفت: «وجود پسوند "ملی" در نام کتابخانه و موزه ملی ملک و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نه تنها اشتراک اهداف و ماموریت‌های این دو نهاد را بیانگر است، که، خاستگاه مهم هر دو را نمایان می‌دارد؛ از آن‌رو که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، از نهاد دولت و کتابخانه و موزه ملی ملک از نهاد ملت برآمده است».

وی با بیان این که کتابخانه و موزه ملی ملک، دستاورد کوشش‌های یک فرد به نمایندگی از نهاد ملت در تاریخ ایران به شمار می‌آید، یادآور شد: «هم‌نشینی، همکاری و هم‌راستایی این دو نهاد در گستره فرهنگ، نمایی دلنشین از پیوند نهاد دولت و نهاد ملت را در ایران به نمایش می‌گذارد».

وی با اشاره به هدف‌های فرهنگی تفاهم‌نامه میان کتابخانه و موزه ملی ملک و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران یادآور شد: «برپایی نمایشگاهی مشترک با موضوع سندهای تاریخی وقف‌نامه‌ای می‌تواند آغازی جذاب برای اجرای این تفاهم‌نامه باشد».

یساولی با یادآوری جایگاه ویژه وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک در میان دیگر وقف‌نامه‌ها و آوازه بلند آن در جهان، افزود: «حاج حسین آقا ملک در وقف‌نامه که به سال 1316 خورشیدی تنظیم و ثبت شده، با باریک‌بینی و آینده‌نگری شگفت‌انگیز همه مسایل مربوط به موقوفه را در زمینه‌های گوناگون در نظر آورده و برای هریک قواعدی برپا داشته است. او حتی شیوه بهره‌گیری از کتاب‌ها از سوی پژوهشگران، بیمه کارکنان، تجهیز و خرید منابع خطی و تاریخی و نظارت بر اداره موقوفه را را مشخص کرده و این ریزبینی و جهان‌بینی ویژه او در تنظیم وقف‌نامه موجب شده است این سند مهم تاریخی در میان دیگر سندهای موجود وقف‌نامه‌ای جایگاهی ممتاز و سرآمد داشته باشد. از این‌رو ثبت آن در حافظه جهانی یونسکو، با مدیریت و پیگیری‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران می‌تواند این وقف‌نامه را به عنوان نمونه مترقی و استاندارد سند وقف‌نامه تاریخی زمینه حفظ، همچنین شناساندن آن به جهانیان را فراهم آورد. کتابخانه و موزه ملی ملک نیز پرونده این فرآیند ثبت را ارایه خواهد کرد».