تاتوره Datura stramonium

​

ـ تاتوره، داتوره، تاتوله، دهتوره، تلانور، جَوزالماثِل، گَوز ماثِل، جَوز مقاتل.

ـ نام انگلیسی: jimpson-weed datura, thorn-apple, devil`s apple

ـ تیرۀ Solanaceae (تیرۀ سیب­زمینی)

ـ این جنس در ایران دو گونه گیاه علفی یک­سالۀ سمّی دارد. اما گونۀ D.innoxia به­خاطر زیبایی گل­های آن گاهی به­صورت زینتی در باغچه­های منازل کاشته می­شود.

ـ مَثَلِ «تاتوره به هوا پاشیده­اند»، نظر به ندیدنِ دیدنی­ها و درک­نکردنِ دانستنی­ها دارد. چنانکه «مولوی بلخی» (ف: 672 ق.) در این بیت گوید:

چشم باز و گوش باز و این ذَکا

خـیره­ام در چشـم­بنـدیّ خـدا

ـ ابن­البطریق گوید: شبیه جَوزالقَیّ است و دانه­هایش به دانه­های اُترُج (ترنج) می­مانند. یک دانق آن موجب مستی و یک مثقال آن کُشَنده است (الصّیدنه). نباتی­است که خودرو و مزروع می­باشد. در اوّل چهارم سرد و در دوّم خشک و گویند در خشکی قریب­الاعتدال است. مسکّن حرارت ملتهبه و مفرطه و در غایت تَنویم و مُسکِر و رادع اَورام حارّه و مسکّن صُداع صفراوی و دَمَوی است و ضماد او و روغن دانۀ او جهت بواسیر و اَوجاع حارّۀ مقعد نافع است و اکثار آن قاتل و قدما یک­درهم او را سمّ دانسته­اند. طِلاء طَبیخ او با سرکه و عسل، محلّل اَورام و استسقاء و ضربان و قاطع عرق و مانع قُشَعریره (لرز) و ضماد مجموع نبات او جهت تقویت اعضاء مُستَرخیَه و مانع ریختن موی و مُجفِّف رطوبات غریبه و خوردن او جهت رفع صُداع مزمن مجرّب است و مؤرِّث جنون و فساد فکر و مصلحش فلفل و رازیانه و عسل است (تحفۀ حکیم مؤمن). مخدّر قوی و مُسکر است، حتی پوست، ثمر، شَحمِ­ جوف و گُل آن، مسکّن صُداع صفراوی و دموی مُزمِنه و حرارت ملتهبۀ مفرط است و به­غایت مُنوِّم و رادع اَورام حارّه است و ضماد جِرم آن و یا تَدهین به روغن دانۀ آن جهت بواسیر و اَوجاع حارّه، قطع عرق و قُشَعریره مفید است (کتاب درمان­شناسی). برگ­ها و دانه­های این گیاه محتوی آلکالوئیدهای مشتق از تروپان (40 درصد)، هیوسیامین، آتروپین و اسکوپولامین هستند. این مواد اسپاسمولیتیک بوده، ترشّح غدد را کاهش داده، برونش­ها را مُتّسع می­نماید (گیاهان دارویی).