زَردچوبه Curcuma longa
ـ زَرچوبه، زردچوب، زرجوب، زرجوبه، عُروق، عُروقُالصَّباغین، عروقصُفر، عُروق اصفر، کُرکُم، جذوار، بقلهالخطاطیف، هَرد.
ـ نام انگلیسی: curcuma, turmeric
ـ تیرۀ Zingiberaceae (تیرۀ زنجبیل)
ـ گیاهیاست علفی چندساله با غدّههای بزرگ، بیضوی یا استوانهایشکل و بزرگ به رنگ زرد تیره و معطّر، گلهای سنبلهای و استوانهای زرد که معمولاً در مناطق گرم و مرطوب جهان کاشته میشود.
ـ «عثمان مختاری غزنوی» (ف: 544 ق.) گوید:
شَمالِ زَرفِشان هر روز طاووسان بُستان را
نهد زَرچـوبه بر منقار و مالد زعـفران بر پَر
* * * * * * * * *
ـ به هندی «هَلدی»، در حُلوان «مامیران» و به فارسی «زَرچوبه» است (الصّیدنه). دو نوع است یکی کبیر و دیگری صغیر؛ صغیر آن مامیران است و کبیر آن بیخ نباتی است ساق آن بهقدر دو ذرع و از بیخ آن شعبهها روئیده. روشنیبخش چشم و بازکنندۀ گرفتگیهای کبد است و جهت درمان استسقاء و یرقان مفید است بهشرطی که یک درم آن را با هموزن آن انیسون و با شراب سفید بیاشامند. اگر آن را اندک بریان کرده و بخایند برای رفع دنداندرد مفید است (مخزنالادویه). درجۀ دوّم گرم و خشک است. بسیار زُداینده است. خائیدنش درد دندان را آرام میکند (مبانی طب سنّتی).