​روناس، لاک روناس

​روناس، لاک روناس (Madder, Madder Lake)- روناس به عنوان رنگینه‌ای طبیعی، در یونان از دوران کلاسیک جزء منابع تهیه رنگینه بوده است. پلینی و سایر نویسندگان دوره کلاسیک آن را Rubia خواندند. این ماده به عنوان منشا یک رنگ صورتی به کار رفته بر روی بستر گچی متعلق به یک معبد مصری مربوط به دوره یونانی- رومی شناسایی شده است که نمونه‌هایی از آن در موزه ناپل نگه داری می‌شود. این رنگینه طبیعی از ریشه گیاه بوته‌دار دائمی روبیا تینکتوریوم استخراج می‌گردد که از زمان قدیم به طور گسترده در اروپا و آسیای صغیر کشت می شد. بهترین رنگینه از ریشه‌های 18 تا 28 ماهه به دست می‌آید و ماده رنگی اصلی آن، به طور عمده، آلیزارین (1 و2 دی هیدروکسی آنتراکینون (C₁₄ H₈ O₄) است. این ماده را به روش تخمیر ریشه پودر شده و هیدرولیز آن با اسید سولفوریک رقیق جداسازی می‌کنند. لاک روناس و روناس گلگون (Rose Madder) مورد استفاده برای تهیه رنگدانه‌های هنری را با افزودن زاج سفید و رسوب دهی با قلیا، از عصاره روناس استخراج می‌کنند. بنابر نظر تامپسون، در نقاشی‌های قرون وسطی از لاک روناس به اندازه لاک برزیلی استفاده نشده و لاک روناسی که امروزه می‌شناسیم در قرون وسطی اهمیت زیادی نداشته و کاربرد آن از قرون 17و 18 میلادی رواج یافته است. روناس منشا رنگینه‌ای موسوم به قرمز ترکی است که پیش از این در رنگرزی منسوجات مصرف زیادی داشته و هنوز رنگ لباس ارتش فرانسه از آن است. با ابداع روش تولید آلیزارین مصنوعی، کشت ریشه روناس متوقف شد. عصاره روناس همچنین حاوی رنگینه طبیعی دیگری به نام «پورپورین» است که ترکیبی شبیه آلیزارین و دارای فرمول شیمیایی 1و2و4 تری هیدروکسی آنتراکینون (C₁₄ H₈ O₅) است. وجود پوپورین عامل شناسایی آلیزارین طبیعی از مصنوعی است. از پوپورین خالص، لاک‌هایی تهیه می‌شود که در مقایسه با لاک‌های آلیزارین، نارنجی و قرمز تر هستند. این به آن معنی است که لاک‌های روناس در مقایسه با آلیزارین خالص رنگمایه‌های گرمتری دارند. به گفته ایبنر (Eibner) ثبات نوری پوپورین از آلیزارین کمتر است و وجود این ماده باعث فلورسان زرد-قرمز لاک روناس در برابر نور فرابنفش می‌شود. لایه‌های رنگ حاوی لاک روناس تقریبا شفاف و به رنگ قرمز روشن دیده می‌شوند و در نور عبوری دارای ته رنگ بنفش کامل هستند. اگر ماده حامل این رنگینه، هیدرات آلومینیوم باشد، به هیچ وجه با بزرگنمایی زیاد نیز، قابل رویت نیست. لاک روناس از با ثبات ترین رنگدانه‌های آلی طبیعی است. این ماده در هیدروکسید سدیم رقیقی به رنگ ارغوانی در می‌آید (جتتنز و استات، 1378، 75).