برگزاری آیین گرامی‌داشت میلاد حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها
گشایش نمایشگاه آثار اهدایی بانو ایران دست‌غیب بهشتی و رونمایی از نسخه بازنشر دیوان نفیس حافظ همزمان با برگزاری آیین گرامی‌داشت ولادت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها (بر اساس وقف‌نامه) در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در روز چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ خورشیدی، نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران و یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های کشور در حوزه نسخه‌های نفیس خطی میزبان برنامه‌های گوناگون فرهنگی خواهد بود. به گزارش روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، گشایش نمایشگاه آثار اهدایی بانو ایران دست‌غیب بهشتی، رونمایی از نسخه چاپی دیوان نفیس حافظ به خط میرزا علی‌نقی شیرازی و گشایش نمایشگاه همانندسازی منتخب سکه‌های تاریخی موزه ملی ملک، برخی از این برنامه‌ها به شمار می‌آیند.
گشایش نمایشگاه آثار اهدایی بانو ایران دست‌غیب بهشتی
در بخش نخست این برنامه، نمایشگاه آثار اهدایی بانو ایران دست‌غیب بهشتی گشایش خواهد یافت. «ایران دست‌غیب بهشتی» بانوی نیکوکاری است که در هشتاد و هشتمین سال زندگی، بخش عمده‌ای از آثار هنری خانوادگی‌اش را به موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک اهدا و وقف کرده است؛ موزه‌ای که به تعبیر خودش «امن و مناسب» است و بر اساس یک سنت دیرینه ایرانی- اسلامی یعنی «وقف» فعالیت می‌کند.
این بانوی نیکونگر و خوش‌محضر، زاده یکم مهر 1303 خورشیدی در شیراز است. گفت‌وگو با او درباره کاری که انجام داده اما کمی مشکل است از آن‌رو که نمی‌خواهد این کارش، خودستایی تلقی شود. وی می‌گوید: «با کاری که انجام دادم در پی آن نیستم که کسی از من تشکر کند. اهدا و وقف آثار تاریخی و هنری به موزه را جزو وظایف ملی خود می‌دانم. پوست و گوشت و جان من در این کشور پرورش یافته و همه وجود خود را به آن متعلق می‌دانم. این کوچک‌ترین کاری بوده که می‌توانسته‌ام برای کشور انجام دهم».
وی می‌افزاید: «سال‌ها است که در پی یک موزه امن و مناسب می‌گشتم تا آثار نفیس و گران‌بهای خود را به آنجا اهدا و وقف کنم. برای این کار حتی موزه فارس و کاخ‌موزه سعدآباد را در نظر داشتم اما با وجود تحقیقاتی که انجام داده بودم، نظرم به دلایلی تغییر کرد. هنگامی که با موزه ملک آشنا شدم و درباره آن تحقیق کردم، گفتند موزه‌ای امن و مناسب است به همین دلیل رضایت پیدا کردم تا این‌ها را که سال‌ها در خانواده‌ام بودند وقف و اهدا کنم».
گنجینه اهدایی و وقفی «ایران دست‌غیب بهشتی»، بیش از 100 اثر ارزشمند هنری و تاریخی را دربرمی‌گیرد. بخشی از گنجینه اهدایی و وقفی، منسوجاتی مانند تابلوی بزرگ سدره‌دوزی، کارهای چوبی مانند جعبه‌های گوناگون جواهرات، خاتم و معرق و ظرف‌های شیشه‌ای تراش‌خورده به همراه ابزار‌های گوناگون هنرهای تزیینی است.
«ایران دست‌غیب بهشتی» پیش از این نیز کارهای خیریه‌ای برای کشور انجام داده است، هرچند تا زمانی که اطمینان نیابد به خودستایی تعبیر نمی‌شود، تمایلی چندان برای گفت‌وگو درباره آن‌ها ندارد. او دانش‌آموخته قدیمی دانشگاه تهران با 36 سال پیشینه دبیری است و سال‌ها پیش، مجری ساخت مجتمع خیریه آموزشی برادرش، دکتر علاءالدین بهشتی در شیراز بوده است.
او درباره این آثار می‌گوید: «برخی از این اشیا ایرانی نیستند. حدود 50 سال پیش، یکسری از این آثار را از کشورهایی مانند ایتالیا خریدم که از میان آن‌ها می‌توانم به جام یا ظرفی که با مارک فایرکینک اشاره کنم که قدمتی فراوان دارد. در میان آثار اهدایی و وقف شده، یک پارچ و دو دیس کوچک از کارهای چینی وجود دارد که با تکنیک ویژه‌ای در گذشته ساخته می‌شده است. خمیر این ظرف‌ها برای 60 سال خمیر نگهداری می‌شده و 6 دهه بعد، این‌ها را به کوره می‌برده‌اند. تاکنون در هیچ موزه‌ای، شبیه این ظرف‌ها را ندیده‌ام».
به گفته وی، فرش اهدایی که در تبریز با گره ریز بافته شده، بی‌نظیر است. این فرش ابریشمی 12 متری با نقش شیخ صفی‌الدین اردبیلی و 80 رج بدون یک اشتباه بافته شده است. فرش‌های ابریشمی تبریز در همه جا وجود دارد اما فرشی با نقش شیخ صفی‌الدین اردبیلی آن هم با این پیشینه، کم‌تر جایی وجود دارد.
وی می‌افزاید: «یکی دیگر از منسوجات این مجموعه، زری گجرات به شکل قاب شده است که دست‌کم 150 سال پیشینه دارد. تابلوهای کارشده‌ای از خودم نیز در مجموعه وجود دارد که از ابریشم طبیعی با قاب ورق طلای ایتالیایی به وجود آمده است».
یکی از آثار اهدایی، قوطی جاسیگاری از نقره است: «عمویم به عنوان یک جواهرساز مشهور به درخواست رضاشاه یک از نمونه این جاسیگاری را ساخته بود. هنگامی که یکی دیگر نیز درخواست شد، کار ساخت آن را انجام داد. قرار بود یک سنگ فیروزه نیز برای بخشی از آن قوطی تراشیده و کار گذاشته شود اما سنگ نیامد و جاسیگاری از همان دوره نزد عمویم ماند تا به دست من رسید».
به گفته این بانوی نیکوکار، یکی دیگر از کارهای چوبی، جعبه‌ای نفیس و فوق‌العاده است که دهه‌ها پیش در سفر به ناپل ایتالیا خریده و همانجا بسته‌بندی کرده است: «این جعبه موزیکال از همان زمان در بسته‌بندی مانده بود و حتی هنوز همان موسیقی، هنگام باز کردن از آن شنیده می‌شود».
رونمایی از نسخه بازنشر دیوان حافظ به خط میرزا علی‌نقی شیرازی
یکی از برنامه‌های آیین گرامی‌داشت ولادت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها، رونمایی از نسخه بازنشر دیوان نفیس حافظ به خط میرزا علی‌نقی شیرازی است که در زمره نسخه‌های نفیس خطی گنجینه ملک به شماره 5969 به شمار می‌آید.
این نسخه دیوان حافظ با همکاری و مشارکت موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک و انتشارات آستان قدس رضوی (به‌نشر) به چاپ رسیده است. اصل اثر یکصد و پانزده سال پیش در سده 13 قمری به اشارت میرزا ابوالقاسم نصیرالملک شیرازی کتابت شده است؛ همو که مسجد معروف نصیرالملک از یادگارهایش است و آخرین مالک حقیقی باغ ارم شیراز و احیاگر بنای باغ در شمار می‌آید. علی‌نقی شیرازی (1268 تا 1346 قمری) خوش‌نویس مشهور سده‌های 13 و 14 قمری و یکی از شش فرزند میرزا یوسف مذهب‌باشی، این دیوان حافظ را کتابت کرده است. از او آثار برجسته دیگری همچون کتابت کلیات شیخ سعدی، کتابت دیوان حافظ، مثنوی مولوی برای چاپ در مطبعه ناصری هند و یک نسخه دیگر از مثنوی، رباعیات خیام و مناجات منسوب به حضرت امیرالمومنین به یادگار مانده است. در مقدمه دیوان بازنشر شده درباره حکایت میرزا علی‌نقی و کتابت دیوان حافظ‌اش، اینگونه آمده است «میرزا علی‌نقی مصاحب و معاشر شوریده شیرازی- فصیح‌الملک- بوده و معمولا درباره کتابت دواوین و اشعار، رای و نظر شوریده را جویا می‌شده از این‌رو محتمل است که در کتابت این نسخه نیز ذوق و پسند ادبی میرزا محمدتقی شوریده شیرازی دخیل بوده باشد. میرزا علی‌نقی در کتابت، خطاطی بلندآوازه است و یکی از مهم‌ترین عوامل این نام‌آوری، تدبیر او در امر کتابت است. شکل و اندازه حروف را چنان برمی‌گزیند که اثر خوش‌خوان و روان باشد و حظ خواننده از رویت اوراق نوشته دوچندان گردد».
جلد لاکی اصل این اثر، رقم میرزا محمود نقاش‌باشی، برادر کاتب است چنانکه تذهیب و آرایه‌بندی کتاب نیز رنگ و بوی میرزا یوسف مذهب‌باشی شیرازی را دارد که در این تاریخ در قید حیات نبوده است و به نظر می‌آید از آثار کارگاه کتاب‌آرایی فرزندان او است. در بازنشر این اثر، اصل بر این قرار گرفته تا همه ویژگی‌ها بر اساس نسخه اساس باشد که این مساله به ویژه در حوزه جلد و آرایه‌های آن و نیز شیوه چاپ و کاغذ به کارگرفته شده، نمود بیش‌تری می‌یابد.
در بخش دیگری از برنامه، مهدیه الهی قشمه‌ای در منقبت حضرت فاطمه زهرا و ویژگی‌های بانوی بزرگ اسلام سخن خواهد راند.
موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک
موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، از موقوفات ماندگار حاج حسین آقا ملک بر آستان مقدس امام را علیه‌السلام است که در پایتخت کشور قرار دارد و روزانه میزبان ده‌ها نفر از صاحبان علم و اندیشه و دوستان یار مهربان است.
این گنجینه فرهنگی با داشتن 19 هزار عنوان نسخه خطی نادر و نفیس، یکی از شش گنجینه بزرگ نسخ خطی ایران در کنار کتابخانه ملی، کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه مرحوم آیت الله مرعشی نجفی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران قرار می‌گیرد. البته ارزش هنری و نفیس بودن نسخه‌های موجود در کتابخانه ملک، آن را نسبت به دیگر همترازان متمایز می‌کند. از ویژگی‌های مهم این نهاد فرهنگی آن است که همواره با خرید کتاب‌های خطی و چاپی از محل عواید موقوفات ملک غنی‌تر می‌شود. این نهاد فرهنگی همچنین نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران است و گنجینه‌ای از آثار گوناگون تاریخی از 3 هزار سال پیش تاکنون را در خود جای داده است.
کتابخانه‌ای که حاج حسین آقا ملک از حدود سال 1278 خورشیدی با خرید نسخه‌های نفیس خطی فراهم آورد، ابتدا در مشهد بود. این بازرگان فرهیخته سپس با تکمیل شدن گنجینه کتابخانه، آن را پس از مدتی به تهران و خانه پدری در بازار حلبی‌سازها (بین‌الحرمین کنونی) منتقل کرد. این گنجینه گران‌سنگ و ارزشمند که اکنون به عنوان نخستین موزه وقفی- خصوصی کشور و یکی از 6 کتابخانه بزرگ ایران در حوزه نسخه‌های نفیس خطی و چاپ سنگی به شمار می‌آید، تا سال 1375 در خانه ملک در بازار تهران برپا بود. اما حاج حسین از آغاز کار، گسترش آن را از نظر دور نداشت و بنای ساختمانی بزرگ‌تر را پیش بینی کرد. و سپس به خانه پدری او در بازار بین الحرمین تهران منتقل شد تا در دسترس اهل فضل و دانش قرار گیرد. حاج حسین آقا ملک در 6 آبان 1316 خورشیدی، خانه پدری خود در بازار بین‌الحرمین تهران را به همراه همه اثاثیه و کتاب‌ها و آثار موزه‌ای موجود در آن را وقف آستان مقدس حضرت امام رضا «علیه السلام» کرد تا به تصریح وقف‌نامه «شعبه‌ای از کتابخانه مقدسه رضویه باشد» و «کافه و عامه افراد سکنه ایران بدون رعایت ملیت حق استفاده داشته باشند». آنچه وقف شد افزون بر هزاران نسخه نفیس خطی یا چاپ سنگی، گنجینه‌ای از آثار تاریخی همچون فرش‌ها، لوسترها، مبلمان و تابلوهای نقاشی را دربرمی‌گرفت که او به عنوان لوازم و تجملات زندگی شخصی از آن‌ها بهره می‌برد. همچنین مجموعه‌های تمبر، سکه، آثار لاکی و تابلوهای نقاشی، بخش بزرگی از این گنجینه را به خود اختصاص می‌دادند. این آثار ابتدا کنار کتابخانه به نمایش درآمدند و سپس هسته نخستین موزه ملی ملک را شکل دادند.
علاقه‌مندان برای حضور در آیین گرامی‌داشت میلاد حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها و بازدید از نمایشگاه آثار اهدایی بانو ایران دست‌غیب بهشتی و نمایشگاه همانندسازی منتخب سکه‌های تاریخی موزه ملی ملک و حضور در مراسم رونمایی از دیوان حافظ به خط میرزا علی‌نقی شیرازی، می‌توانند روز چهارشنبه 11 اردیبهشت 1392 خورشیدی از ساعت 15:30 تا 18 در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به نشانی «تهران، خیابان امام خمینی، خیابان ملل متحد (باغ ملی)» حضور یابند.