بانک اطلاعات آثار کتابخانه و موزه ملی ملک چه خدمت‌هایی به پژوهشگران ارایه می‌دهد
بانک اطلاعاتی آثار کتابخانه و موزه ملی ملک، از مهم‌ترین ابزارهای این گنجینه بزرگ برای ارایه خدمات غیر حضوری به مخاطبان به ویژه نسخه‌پژوهان و پژوهشگران در زمینه شناخت آثار تاریخی به شمار می‌آید. این بانک داده‌های تخصصی، در روزگاری که بخشی مهم از خدمات نهادها و مرکزهای خدمات‌رسان به جامعه، مجازی و غیر حضوری شده، دستاوردی نیک برای بخش پژوهش و تولید علم در کشور در دو گستره مهم کتابخانه‌ای و موزه‌ای است.
بارگذاری آگاهی‌های 37 هزار نسخه خطی و اثر تاریخی و موزه‌ای
بانک اطلاعات آثار کتابخانه و موزه ملی ملک چه خدمت‌هایی به پژوهشگران ارایه می‌دهد
بانک اطلاعاتی آثار کتابخانه و موزه ملی ملک، از مهم‌ترین ابزارهای این گنجینه بزرگ برای ارایه خدمات غیر حضوری به مخاطبان به ویژه نسخه‌پژوهان و پژوهشگران در زمینه شناخت آثار تاریخی به شمار می‌آید. این بانک داده‌های تخصصی، در روزگاری که بخشی مهم از خدمات نهادها و مرکزهای خدمات‌رسان به جامعه، مجازی و غیر حضوری شده، دستاوردی نیک برای بخش پژوهش و تولید علم در کشور در دو گستره مهم کتابخانه‌ای و موزه‌ای است.
مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در این‌باره میگوید: «اهل تاریخ و فرهنگ در سال‌های گذشته به شیوه‌های حضوری و غیر حضوری امکان بهره‌مندی از خدمات و منابع گوناگون این گنجینه را داشتند، اما کتابخانه و موزه ملی ملک از ماه پایانی سال 1398 برپایه دستورالعمل‌های ستاد رویارویی با کرونا ناگزیر شد خدمات حضوری را در بازه‌های گوناگون زمانی متوقف کند. این شرایط ویژه موجب شد این موقوفه بر گستره خدمات غیر حضوری و مجازی خود در راستای روشن نگاه‌داشتن چراغ پژوهش و تولید آثار و دستاوردهای فرهنگی بیفزاید».
دکتر غلامرضا خواجه‌سروی از بانک اطلاعاتی آثار گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک در جایگاه یکی از بسترهای مهم ارایه خدمات غیر حضوری این موقوفه یاد کرده، میگوید: «این بانک اطلاعاتی در مسیر شناساندن منابع کتابخانه‌ای و اشیای موزه‌ای گنجینه ملک و امکان دسترسی همه پژوهشگران در ایران و فراتر از مرزهای ایران به داده‌های دیجیتال آثار، در نخستین سال‌های دهه 90 خورشیدی راه‌اندازی شد و با رویکرد خوب مخاطبان روبه‌رو شد».
او با یادآوری این که گسترش روزافزون این بانک اطلاعاتی همواره در دستور کار این موسسه بود، می‌افزاید: «اکنون اطلاعات و تصویرهای بیش از 37 هزار اثر در چارچوب افزون بر 20 مجموعه گوناگون به گونه برخط (آنلاین) در این بانک در دسترس همگان است».
شناساندن مجموعه‌های پرشمار
آثاری گوناگون از «سکه و نشان»، «تمبر»، «منسوجات»، «فرش»، «نقاشی»، «نگارگری»، «آثار لاکی»، «خوش‌نویسی»، «فلز»، «چوب»، «شیشه»، «سنگ»، «عاج و استخوان» و «سفال، سرامیک و چینی» تا «نسخه خطی»، «کتاب چاپ سنگی و سربی»، «اسناد و فرمان‌های تاریخی»، «مطبوعات و نشریات»، «نقشه»، «عکس و آلبوم»، «اسناد کتابخانه‌ای» و «کتاب‌های چاپی» در بخش مجموعه‌های وب‌سایت مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در دسترس جای گرفته است.
مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک میگوید: «داده‌های قابل انتشار دیجیتال از آثار گنجینه ملک با گذراندن مرحله‌های مستندنگاری تصویری و کارشناسی، با رعایت اصول و تمهیدات حفاظتی، در بالاترین کیفیت و استانداردها تهیه می‌شود».
خواجه‌سروی با اشاره به این که کتابخانه ملی ملک، یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور در گستره نسخه‌های خطی به شمار می‌آید، یادآور می‌شود: «پرشمارترین مجموعه آثار موجود در بانک اطلاعاتی این موسسه به مجموعه نسخه‌های خطی با بیش از 19 هزار عنوان متعلق است، سپس مجموعه سکه و نشان با 7 هزار و 200 عنوان، مجموعه اسناد با 5 هزار و 800 عنوان و مجموعه تمبر با 3 هزار و 200 عنوان ثبت‌شده جای می‌گیرند».
گسترش روزافزون مجموعه‌ها
مسوول بخش مستندنگاری اداره اطلاعات فرهنگی و حفاظت فنی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک نیز درباره کوشش‌های این موسسه در سال 1400 در این گستره میگوید: «مجموعه "پاکت‌های مُهر روز" در چارچوب 620 عنوان و مجموعه "بوکلت، فولدر و ماکزیمم کارت" در چارچوب 75 عنوان به تازگی در این بانک اطلاعاتی جای گرفنه است».
محسن حق‌گو می‌افزاید: «همچنین با پایان‌یافتن مرحله‌های مستندنگاری و کارشناسی 135 قطعه گلیم از مجموعه اهدایی حسینعلی سودآور، نوه حاج حسین آقا ملک، مرحله ورود اطلاعات این مجموعه آثار به بانک اطلاعاتی موسسه آغاز شده است و اطلاعات دیجیتال این گلیم‌ها نیز تا یک ماه آینده در دسترس همگان جای می‌گیرد. این مجموعه نفیس، گلیم‌هایی ویژه و ارزشمند از نقاط گوناگون ایران را دربردارد».
او با بیان این که مجموعه‌‌ای تازه از سندهای خانوادگی زنده‌یاد حاج حسین آقا ملک برای تهیه نسخه دیجیتال در اختیار مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک قرار گرفت، ادامه می‌دهد: این اسناد تاریخی هم فهرست‌نویسی شده و همراه با تصاویرشان در حال بارگذاری در بانک اطلاعاتی مؤسسه است. در حال حاضر بیش از 200 عنوان از این آثار به صورت برخط در دسترس پژوهشگران قرار دارد.
معرفی اهداکنندگان آثار
هر اثر که در بانک اطلاعاتی کتابخانه و موزه ملی ملک شناسانده شده است، آگاهی‌هایی همچون شماره اموال، موضوع اثر، تاریخ خلق، ابعاد، جنس و تکنیک دارد.
مسوول بخش مستندنگاریموسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در این‌باره یادآور می‌شود: «همه آثار در راستای تکریم از نیک‌اندیشان حوزه فرهنگ و هنر با یادآوری نام واقف یا اهداکننده آن‌ها در این بانک اطلاعاتی شناسانده شده‌اند».
او با اشاره به این که همه تصویرهای قابل نمایش آثار گنجینه ملک همراه با آگاهی‌هایشان در بخش مجموعه‌های وب‌سایت مؤسسه بارگذاری می‌شود، می‌افزاید: «فرهنگ‌دوستان می‌توانند با مراجعه به آن بخش، این آثار و تصویرهای مرتبط را ببینند و در صورت نیاز دانلود کنند. همچنین امکان جست‌وجو در هر مجموعه نیز برای مخاطبان وجود دارد.
حق‌گو یادآور می‌شود: «البته درباره پاره‌ای مجموعه‌های آثار همچون نسخه‌های خطی با توجه به حجم بالای تصویرها تنها امکان نمایش صفحه‌هایی گزیده از آن‌ها وجود دارد و پژوهشگران در صورت نیاز به تعداد بیش‌تر تصویرها می‌توانند با این موقوفه ارتباط گرفته، درخواست مکتوب خود را به بخش خدمات غیر حضوری موسسه بفرستند تا پیگیری و انجام شود».
دریای کلیدواژگان
موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در کنار شناساندن مجموعه‌های متنوع در بانک اطلاعاتی آثار، بخشی با نام «کلیدواژگان» هم پدید آورده است.
مسوول بخش مستندنگاری موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در این‌باره میگوید: «این موسسه مرحله واژه‌گزینی برای هریک از آثار خود را از سال 1395 آغاز کرده است. از آنجا که این بخش همچون دریایی بی‌پایان بوده، توانسته است بخشی از آن را به انجام برساند.
او ادامه می‌دهد: «کارشناسان آثار در این مرحله افزون بر استخراج واژگان کلیدی مرتبط با هر اثر، برای خود آن واژه نیز توضیحی کوتاه تهیه می‌کنند. مثلا اگر آن واژه یک اصطلاح همچون مقرنس و معرق یا اَعلام آثار مانند نام نویسنده باشد، در قالب یک کار شبه‌دانشنامه‌ای، آگاهی‌هایی درباره آن واژه به این بخش می‌افزایند، بنابراین زمانی که یک کلیدواژه را جست‌وجو می‌کنید، در کنار دیدن آثاری که آن کلیدواژه در معرفی‌شان به کار رفته است، می‌توانید توضیح‌هایی درباره خود کلیدواژه هم بخوانید و با آن بیش‌تر آشنا شوید».
فرهنگ‌دوستان برای دسترسی به آگاهی‌های مجموعه آثار موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک و آشنایی با دیگر خدمات غیر حضوری این گنجینه می‌توانند به وب‌سایت آن به نشانی«malekmuseum.org» مراجعه کنند.
