دکتر غلامعلی حداد عادل در جشن میلاد حضرت محمد (ص): امیدواریم کتابخانه و موزه ملی ملک، منشا گسترش هنرهای اسلامی در ایران باشد
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آیین بزرگ گرامی‌داشت میلاد آخرین پیام‌آور آسمانی که بر اساس وقف‌نامه مرحوم حاج حسین آقا ملک هر سال در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار می‌شود، با اشاره به نقش حاج حسین آقا ملک در شکل‌گیری این گنجینه افزود: «خدا را شکر که این زمین (مکان کنونی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک) ممتاز به همت آستان قدس رضوی و تشخیص بجا و تقوای درست امام راحل به صاحبش یعنی موقوفات ملک برگردانده شد و این موزه آبرومند در جمهوری اسلامی برای ذخایر هنری مرحوم ملک پدید آمد. امیدواریم که این کتابخانه و موزه منشا گسترش هنر اسلامی در کشور ما شود و جایی باشد که وقتی شخصیت‌هایی از کشورهای اسلامی به اینجا می‌آیند و میهمان ما هستند، دست آن‌ها را بگیریم و به کتابخانه و موزه ملی ملک به عنوان یک موزه از صدها موزه ایران بیاوریم و به آن‌ها نشان دهیم که ایرانی اسلامی چنین جایی است».
«دکتر غلامعلی حداد عادل» در این آیین باشکوه که صبح روز دوشنبه 9 بهمن 1391 خورشیدی با حضور چشم‌گیر علاقه‌مندان در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد، گفت: «هر سال کارت دعوت این جشن به دست من می‌رسید اما فرصت نمی‌کردم و مجال نمی‌شد در آن حضور یابم. امسال قدری ارتباط‌مان با موزه ملی ملک بیش‌تر شده است. یک‌بار ما با اعضای پیوسته فرهنگستان آمدیم از موزه دیدن کردیم و یک‌بار هم از موزه آمدند به فرهنگستان و گره ارتباط ما باز شد. مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک مطلع شدند که من قصیده‌ای در منقبت پیامبر گفته‌ام. به بنده فرمودند بیا و در جشن ما این قصیده را بخوان. من اولا ذکر خیری بکنم از مرحوم ملک. این مجلس جای آن است که از نیت خیر او تقدیر کنیم. به هر حال حاج حسین آقا هر که بوده، آنچه از خودش به جا گذاشته، باعث خیر و برکت شده است. آدم پولدار در این کشور زیاد بوده و اکنون نیز هست اما اهل معرفت کم است، کسی که سرمایه خودش را برای گردآوری ذخایر فرهنگی و میراث فرهنگی کشور صرف کند کم است، کسی که قدر هنر را بشناسد کم است. خیلی‌ها پول دارند اما اثر خیری از خود به جا نمی‌گذارند اما بعضی‌ها همت‌شان بلند است».
وی یادآور شد: «من گاهی اینجا و آنجا در احوال مرحوم ملک خوانده‌ام که ایشان وقتی یک نسخه خطی به دستش می‌رسید که مجبور بود آن را به صاحبش برگرداند و می‌خواست از آن نسخه‌ای داشته باشد، می‌نشست و خودش از روی آن استنساخ می‌کرد. او هم اهل فضل بود هم اهل هنر. نسخه‌هایی بوده که مرحوم ملک از ابتدا تا پایان، خودش استنساخ کرده است تا آن کتاب از بین نرود. این عشق و علاقه در کم‌تر کسی پیدا می‌شود».
حداد عادل تاکید کرد: «امیدواریم که این کتابخانه و موزه منشا گسترش هنر اسلامی در کشور ما شود و جایی باشد که وقتی شخصیت‌هایی از کشورهای اسلامی به اینجا می‌آیند و میهمان ما هستند، دست آن‌ها را بگیریم و به کتابخانه و موزه ملی ملک به عنوان یک موزه از صدها موزه ایران بیاوریم و به آن‌ها نشان دهیم که ایرانی اسلامی چنین جایی است. من حدود 2 سال پیش به یکی از کشورهای اسلامی سفر کردم. شنیده بودم که آنجا یک موزه هنر اسلامی دایر شده است. مایل بودم بروم ببینم که چه کار کرده‌اند. خب ساختمان، طراحی، نور، مدیریت و نظم آن موزه جالب بود اما اشیایی که گذاشته بودند از مجموعه‌هایی که بعضی از مجموعه‌داران معمولی ما در خانه دارند، کم‌تر بود. یعنی بعضی از اهل هنر که این طرف و آن طرف، آن هم نه در حد حاج حسین آقا ملک، اگر اشیای خود را به نمایش بگذارند بیش‌تر می‌شود. اگر در موزه ملی ملک، عقدنامه امیرکبیر دیده می‌شود آنجا مثلا دو عقدنامه از دلالی در خیابان منوچهری خریده‌اند که جزو هنر اسلامی در آن کشور شده است. موزه ملی ملک، اینگونه می‌تواند مهم و معرف بخشی از فرهنگ و هنر ما باشد».
قصیده تازه حداد عادل در منقبت پیامبر
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین در جشن میلاد حضرت محمد (ص) که روز دوشنبه 9 بهمن 1391 خورشیدی در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد، افزود: «چون عید میلاد است و شعر بنده هم به همین مناسبت است، اجازه بدهید مختصری درباره حضرت رسول صحبت بکنم که روشنی محفل ما یاد و نام ایشان است. «یک دهان خواهم به پهنای فلک/ تا بگویم وصف آن رشک ملک». خاطره‌ای نقل می‌کنم که مربوط به 34 سال پیش است، درست در ماه‌های آبان و آذر سال 1357. آن زمان هفته‌ای دو سه روز صبح‌های زود منزل یک دوست با هم زبان فرانسه می‌خواندیم و تمرین می‌کردیم. یک روز در منزلش نسخه‌ای از روزنامه هرالد تریبیون (روزنامه‌ای انگلیسی که در پاریس منتشر می‌شود) برای همان زمان موجود بود. ورق که زدیم، آن آقا، صفحه‌ای را به من نشان داد. دیدم در قطع بزرگ وصف کتابی را کرده که اسم کتاب تا جایی که یادم است «نخستین صد نفر» بود. صد تا چهره را با سیاه‌قلم طراحی کرده بودند و توضیحاتی داشت. شرح را که می‌خواندیم نوشته بود یک جامعه‌شناس امریکایی به فکر افتاده تا ببیند در میان شخصیت‌هایی که از ابتدای تاریخ تاکنون ظهور کرده‌اند کدام‌شان در ایجاد تحول در این دنیا از بقیه موثرتر بوده‌اند. آمده تاثیر را تعریف و عواملی را مشخص کرده است. البته آنجا معیارها را شرح نداده بود».
وی افزود: «آن شخصیت‌ها از مذهبی و معنوی گرفته تا فیلسوفان و دانشمندان، همه بودند. بعد به همه این‌ها نمره و امتیاز داده و جمع زده، بر اساس آن از نفر اول تا صدم را برگزیده و کتابی نوشته و شرح حال آن صد نفر را در کتاب آورده است. خیلی کار جالب توجهی بود. نگاه کردیم، دیدیم که در میان همه شخصیت‌ها که یک آدم غیر مسلمان بررسی کرده، نفر اول ارزیابی پیامبر گرامی ما حضرت محمد مصطفی (ص) است. نویسنده گفته بوده که هیچ شخصیتی در تاریخ بشر به اندازه پیامبر اسلام در چهره‌پردازی جهان موثر نبوده است. این کتاب به فارسی هم ترجمه شده است. وقتی انسان به خودش هم مراجعه می‌کند می‌بیند که درست است».
به گفته وی، همین موزه ملک، یک پرتو از خورشیدی که به دنیایی تابیده، یک شعاعش شده این همه هنر که در عالم اسلام و در ایران اسلامی به برکت معنویت پیامبر حاصل شده است و به میلاد و بعثت پیامبر (ص) بازمی‌گردد: «ما در واقع ماهیانی هستیم غوطه‌ور در دریای زلال مصطفوی و نبوی».
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه قصیده تازه سروده خود با نام «عذر تقصیر» را در منقبت پیامبر (ص) برای میهمانان خواند: «محمدا به که مانی، محمدا به چه مانی/ «جهان و هرچه درو هست صورتند و تو جانی» ... حکایتی که تو داری به هیچ چامه نگنجد/ فزون ز طاقت اندیشه و زبان و بیانی ... ندانمت چه بنامم، ندانمت چه بخوانم/ که هر چه گویم و خوانم، چو بنگرم، به از آنی ... تو در خیال نیایی، تو در قیاس نگنجی/ که خود حقیقت برتر ز فهم و وهم و گمانی ... تویی که رشته پیوند آسمان و زمینی/ تویی که پنجره روشن زمین و زمانی ... تویی که صاحب خلق عظیم و طبع کریمی/ تویی که صاحب صبر جمیل و قدر گرانی ... تویی که در شب تاریکی دهر، نور امیدی/ تویی که در تن دنیای خسته، روح و روانی ... پیام‌آور توحید و عدل و حکمت و عقلی/ رسول رحمت پروردگار عالمیانی ... تو آن درخت برومند بوستان بهشتی/ که میوه گل اخلاق بر زمین بفشانی ... به راه حق و عدالت دمی ز پا ننشینی/ مگر نهال عدالت به دست خود بنشانی ... روا به کیش تو هر چیز پاک و طیب و طاهر/ حرام هر چه پلیدی بر او نشانده نشانی ... تو بند بردگی از پای خلق خسته گشایی/ نجات‌بخش خلایق ز رنج بار گرانی ... ز ابر تیره ببارد به ابروی تو باران/ نگاهدار یتیمان، پناه بیوه‌زنانی ... به باغ عشق و محبت، گل همیشه بهاری/ نه آفتی به بهار تو می‌رسد نه خزانی ... نشسته نزد فقیران، به مهربانی و نرمی/ ستاده بر سر راه ستمگران جهانی ... لطیف و نرم، چو باران، به خاک خشک بیابان/ به دشت تشنه ایمان، تو جویبار روانی ... تویی که محرم رازی، تویی که اهل نمازی/ خوشا شب تو که هر شب نماز عشق بخوانی ... نماز خواندی و از دیده اشک سیل گشودی/ فدای قطره اشکی که در نماز فشانی ... محمدا تو کریمی، محمدا تو رحیمی/ محمدا تو امینی، محمدا تو امانی/ سعید آن که تو او را به سوی خویش بخوانی/ تو پشتوانه و پشت و پناه و توش و توانی ... ستون خانه ایمان بندگان خدایی/ عمود خیمه اسلام مسلمین جهانی ... هزار چشمه حکمت، هزار زمزم رحمت/ ز قلب تو جوشیده آشکار و نهانی ... غبار هیچ پلیدی به دامنت ننشیند/ تو پاکدامن و پاکیزه‌طبع و پاک‌زبانی ... خدای خواسته تا قدر و منزلت به تو بخشد/ خدای خواسته قرآن بماند و تو بمانی ... به پنج نوبت، گلدسته‌ها ز مشرق و مغرب/ زنند بانگ محمد بدان زبان که تو دانی ... ستوده آمد نامت، شنوده باد پیامت/ بلند باد مقامت، که سرو باغ جنانی ... تویی که ریشه و اصلیف تویی که حلقه وصلی/ نشسته در دل خرد و کلان و پیر و جوانی ... جهان پر است ز خشم و خروش و خیزش امت/ رسیده موج رهایی ز هر کران به کرانی ... بهل که خصم سیه‌دل زبان به هرزه گشاید/ کجا رسد به تو ای مه ز بانگ هرزه زیانی ... بریده باد دو دستی که در جفای تو کوشد/ شکسته باد اگر وا شود به یاوه دهانی ... چگونه لاف سخن در ستایش تو توان زد/ تویی که لایق مدح تو نیست هیچ زبانی ... سزد که عذر ز تقصیر خویش خواهم و زین پس/ سپر بیفکنم و زه نیفکنم به کمانی ... فرود آیم و بار دگر بلند بگویم/ محمدا به که مانی، محمدا به چه مانی».
آستان قدس رضوی، خود را پاسدار و مجری نیات واقفان می‌داند
پیش از سخنان «دکتر غلامعلی حداد عادل»، مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک پس از خوشامدگویی به همه میهمانان جشن میلاد پیامبر صلی‌الله علیه و آله افزود: «دریغم می‌آید اگر باب سخن را به ابیاتی از پارسای پارسی‌گوی مولانا جلال‌الدین محمد نگشایم که فرمود «آیا هوای تو در جان‌ها سلام علیک/ غلام می‌خری ارزان‌بها سلام علیک ... آیا کسی که هزاران هزار جان و روان/ همی‌کشند ز هر سو تو را سلام علیک ... به وقت خواندن آن نامه‌های خون‌آلود/ بخوان ز جانب این آشنا سلام علیک ... تو می‌خرامی و خورشید و ماه در پی تو/ همی‌دوند که ای خوش‌لقا سلام علیک ... به خاک پای تو هر دم همی کنند پیغام/ هزار چشم که ای توتیا سلام علیک ... تو تیزگوش‌تری از همه که هر نفست/ ز غیب می‌رسد از انبیا سلام علیک ... سلام خشک نباشد خصوص از شاهان/ هزار خلعت و هدیه است با سلام علیک ... چنانک کرد خداوند در شب معراج/ به نور مطلق بر مصطفی سلام علیک ... زهی سلام که دارد ز نور دنب دراز/ چنین بود چو کند کبریا سلام علیک ... گذشت این همه ای دوست ماجرا بشنو/ ولیک پیش‌تر از ماجرا سلام علیک» خاص‌ترین و خالص‌ترین سلام‌ها بر پیامبر رحمت صلی‌الله و علیه و آله و حضرت صادق علیه‌السلام».
«سیدمجتبی حسینی» گفت: «چنانکه مستحضرید آستان قدس رضوی، خود را پاسدار و مجری نیات واقفان می‌داند و یکی از تصریحات و تاکیدات واقف این بنیاد چنین است که به سالگرد میلاد مصطفای مرسلان، آیین جشن برقرار شود. در این سال‌ها کوشیده‌ایم فعالیت‌های فرهنگی این موسسه را در سایه این اعیاد گرامی برگزار کنیم. امروز نیز مفتخریم به آگاهی شما بزرگواران برسانیم که نسخه بسیار نفیسی از قصیده مبارکه «برده بوصیری» در نعت نبی اکرم اسلام به خطوط ثلث و نسخ ملا علاءالدین تبریزی و جلد لاکی بسیار ارزشمندی به شیوه آقامیرکی از امروز به مدت 3 ماه در تالار تک اثر در آستانه دید علاقه‌مندان خواهد بود. نسخه‌های متعددی از این متن مبارک در این گنج‌خانه نگهداری می‌شود که سال گذشته یک جلد از آن به طبع رسید».
وی تاکید کرد: «همچنین در سرسرای اصلی دو نمایشگاه با عنوان «وصف دوست» با موضوع پیامبر گرامی (ص) در مکان نمایشگاه‌های موقت برقرار است که یکی، از نسخه‌های نفیس خطی منظوم و دیگری، از نسخه‌های قدیمی حدیث و شرح و توصیف به نثر و عموما نثر عربی است. نمایشگاهی نیز از سکه‌های مرتبط در بخش میانی تالار سکه همراه برگزار شده است. همچنین از امروز خدمت مرجع مجازی در وب‌گاه کتابخانه دیجیتال یا رقومی آغاز به کار می‌کند».
به گفته «حسینی»، آخرین گام، برگزاری دومین دوره مسابقه سراسری راهنمایان موزه بود.
مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک تصریح کرد: «ارتقای خدمات راهنمایان یکی از دغدغه‌های جدی ما بوده است. در تکمیل برنامه‌های طرح‌ریزی شده، سال گذشته نخستین دوره این مسابقه برگزار شد اما تفاوت این دوره برگزاری، یک دوره فشرده آموزشی با موضوعات آداب و تشریفات، فن بیان، روایت و مخاطب‌شناسی در موزه‌ها بود که با همکاری سازمان میراث فرهنگی و موسسه فرهنگی موزه‌های بنیاد انجام پذیرفت. موضوع نهایی مسابقه راهنمایی موزه، اثری خاص بود، عقدنامه صدراعظم افسانه‌ای ایران «امیرکبیر»؛ نادره‌ای که که تنها زمانی کوتاه بر تخت صدارت بود اما نام وزینش همراه هزاره‌های این سرزمین خواهد ماند. قضا را، که هجدهم ربیع‌الاول، سالگرد شهادت او و بیست و دوم همین ماه، سالگرد همان عقد و پیوند است. یادش بخیر شاعر شوریده‌سر سینما زنده‌یاد علی حاتمی که در پایان فیلم کمال‌الملک چنان رقم زده بود که اتابک اعظم امین‌السلطان به نقاش بزرگ ایران گفت نقاش! گمان کرده‌ای امیرکبیری؟ و کمال‌الملک اشک‌ریزان و سوگمند گفت کاش بودم، ایران همیشه به امیرکبیر بیش‌تر احتیاج دارد تا کمال‌الملک ...».
نمایش رویای سحرگهان بوصیری برای میهمانان جشن
در آیین گرامی‌داشت میلاد پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله، همچنین کلیپی کوتاه اما زیبا درباره «بُرده بوصیری» برای میهمانان به نمایش درآمد. این کلیپ، «رویای سحرگهان» نام دارد که به معرفی «برده بوصیری» در نعت و منقبت حضرت محمد مصطفی (ص) می‌پردازد. در این کلیپ زیبای 7 دقیقه‌ای، تصویرهایی جذاب از این نسخه نفیس خطی به نمایش درآمد و به شکلی خیال‌انگیز، مساله چگونگی آفرینش قصیده ستاره‌ها (برده بوصیری) روایت شد؛ این که «بوصیری» که بود، چه گذشت که قصیده ستاره‌ها بر او الهام شد و نسخه نفیس کنونی از این قصیده، چه ویژگی‌هایی دارد.
«برده بوصیری» یا «قصیده ستاره‌ها» اثر جاودانه منظوم «شرف‌الدین محمدبن سعید بوصیری» شاعر مصری سده هفتم هجری در نعت حضرت پیامبر صلی‌الله علیه و آله است. برده، قصیده‌ای استوار، روان و خیال‌انگیز است که با کمال زیبایی، متانت و حسن به کارگیری فنون ممتاز ادبی سروده شده است. این قصیده 116 بیتی در نعت و ستایش پیامبر، از شاهکارهای قصاید سروده شده در نعت پیامبر صلی‌الله علیه و آله است که تا این روزگار به زبان‌های هندی، فارسی، ترکی، آلمانی، فرانسوی و انگلیسی ترجمه شده است.
دو سال پیش، نسخه‌ای دیگر از قصیده «برده بوصیری» باز هم به خط علاءالدین تبریزی، همزمان با جشن مبعث رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک چاپ و رونمایی شده بود. «برده» کنونی، نسخه‌ای دیگر و زیباتر، از این قصیده آسمانی است که به خط ثلث و نسخ علاءالدین تبریزی با طلا و مرکب مشکی کتابت شده است و جلد لاکی دوره صفوی دارد. همه برگ‌های این نسخه به صنعت متن و حاشیه‌سازی کاغذ آراسته شده است و تذهیب و تجلیدی برازنده چنین اثری دارد. برده بوصیری به شماره 103 در گنجینه نفایس موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک ثبت شده است.
درباره چگونگی سرودن «برده بوصیری»، روایتی مشهور گفته شده است. آورده‌اند که وی بیمار و نیمی از اندامش فلج شد. به همان وضعیت، حال دل را در ابیاتی زمزمه می‌کرد؛ نتیجه آن، قصیده‌ای شد که کواکب، نام گرفت. «بوصیری» قصیده ستاره‌ها می‌خواند و ستاره می‌بارید و می‌گریست و از خدا شفا می‌خواست. شبی که خواب، او را درربود، پیامبر صلی‌الله علیه و آله را دید که همچون همیشه شفیق و مهربان، به دیدارش آمد، اندام رنجورش را نوازش فرمود و برده‌ای بر او افکند و بوصیری نه در خواب، که به بیداری نیز شفا یافت و خوب و خوش شد. گفته‌اند بوصیری صبح شفا از خانه بیرون رفت، درویشی که حال او نمی‌دانست، قصیده‌اش را طلب کرد و گفت به خواب چنان دیده و برای شفا نسخه‌ای از آن می‌خواهد. در روایات آمده است که این قصیده، حکمت و شفای بسیار دارد.
در این بخش از برنامه، «دکتر محمدمهدی هراتی» نقاش و نگارگر، کوتاه درباره جلدهای لاکی دوره صفوی و جلد منحصربه‌فرد برده بوصیری سخنرانی کرد.
اهدای جایزه‌های برگزیدگان دومین مسابقه راهنمایان موزه
در بخش پایانی این برنامه، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، جایزه‌های برگزیدگان دومین مسابقه راهنمایان موزه را اعطا کردند.
موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با همکاری اداره کل موزه‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و موسسه موزه‌های بنیاد، دومین مسابقه راهنمایان آموزشی را در بهمن 1391 خورشیدی با هدف تشویق و ترغیب راهنمایان موزه به خلاقیت، تعامل و افزایش دانش برگزار کرد. در این مسابقه، محورهایی چون مستند بودن علمی، آراستگی، پوشش و بیان بدن، فن بیان و شیوایی، تعامل با مخاطب و پرسش‌آفرینی و خلاقیت و نوآوری مورد توجه قرار گرفت. «مریم حصارکی» و «محمد نوروزی» به صورت مشترک در رتبه نخست قرار گرفتند. رتبه دوم در اختیار «میثم عبدلی» قرار گرفت و «حمید حسین‌زاده» در جایگاه سوم ایستاد. همچنین از «علی جهانیان» و «هاجر ابوعلی‌زاده» تقدیر شد.
دو نمایشگاه از نسخه‌های خطی در نعت آخرین پیام‌آور خدا
«وصف دوست» نمایشگاهی بود که از روز دوشنبه 9 بهمن 1391 خورشیدی به مناسبت جشن میلاد حضرت محمد مصطفی (ص) در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک گشایش یافت. این نمایشگاه نسخه‌های خطی موجود در مخزن کتابخانه ملی ملک را در دو بخش نظم و نثر با موضوع حضرت محمد (ص) دربرمی‌گیرد. بخش نثر این نمایشگاه در موضوعات سرگذشت‌نامه، احادیث، مدایح و مناقب است. قدیمی‌ترین اثر موجود در این حوزه به سده 7 هجری بازمی‌گردد؛ کتابی با عنوان «مسند فردوس الاخبار بما ثور الخطاب المخرج علی کتاب الشهاب (یا) فردوس‌البارین». دیگر اثر برجسته این بخش، نسخه خطی «بحارالانوار الجامعه لدرر الاخبار» است که شامل مسوده‌های اصل مولف «محمدباقر بن محمدتقی مجلسی» است که در سده 11 هجری کتابت شده است. بخش نظم نمایشگاه «وصف دوست» نیز آثار شاعران فارسی‌زبانی را دربرمی‌گیرد که به نعت پیامبر اسلام (ص) پرداخته‌اند. از جمله این‌ها «دیوان خاقانی» است که بخش زیادی از آن در نعت و ستایش پیامبر است. قدیم‌ترین اثر این بخش، «خسمه» نظامی است که به سال 832 قمری کتابت شده و در آن معراج نبی (ص) به نظم کشیده شده است. در این بخش همچنین نسخه شماره 6031 که رساله دوم آن «خمسه نظامی» ثبت شده در فهرست میراث غیر ملموس جهانی است، به چشم میخورد. از دیگر آثار برجسته بخش منظوم نمایشگاه «وصف دوست» می‌توان به مرقع «معراج نبی» اشاره کرد که به سال 984یا 985 قمری به تصویر کشیده شده است.
یک رونمایی مجازی در حوزه کتابخانه دیجیتال ملک
این رونمایی به دنیای مجازی بازمی‌گشت؛ مرجع مجازی یا «سوال از کتابدار». با راه‌اندازی بخش «سوال از کتابدار» در پورتال کتابخانه دیجیتال موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک کاربران می‌توانند با کتابداران در بخش‌های گوناگون ارتباط برقرار کرده و به گفت‌وگوی همزمان و نیز فرستادن پرسش و درخواست خود بپردازند. بخش مرجع مجازی کتابخانه ملی ملک از سال 1387 از راه پست الکترونیک راه‌اندازی شده بود و کاربران از آن زمان تاکنون می‌توانستند با فرستادن ایمیل، پاسخ سوالات خود را بگیرند. از جمله خدماتی که به وسیله پست الکترونیک ارایه می‌شده، راهنمایی‌های ارجاعی مانند راهنمایی درباره پایگاه‌های الکترونیک و منابع مرجع کتابخانه و فرستادن فایل دیجیتال برخی از منابع در سطح ملی و بین‌المللی بوده است. نیاز به پاسخگویی همزمان به پرسش‌های کاربران اما همواره در سال‌های اخیر وجود احساس می‌شده است. موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به همین دلیل، این مساله را به شرکت لاوین پیشنهاد داد و کارشناسان آن شرکت با همکاری کارشناسان شرکت معماران عصر ارتباطات با اعمال تغییرات لازم در نرم‌افزار رایگان «لایوزیلا» این امکان را فراهم آوردند. این نرم‌افزار موجب می‌شود کاربران کتابخانه مجازی ملک بتوانند از خدمتی تازه در این زمینه بهره ببرند و خدمت‌رسانی به کاربران در یکی از نفیس‌ترین کتابخانه‌های خطی ایران، به استانداردهای بین‌المللی در این حوزه نزدیک‌تر شود. در بخش مرجع مجازی برای این که به پرسش‌ها و درخواست‌های کاربران، پاسخ تخصصی و مناسب داده شود، بخش‌های ویژه «رییس اداره کتابخانه»، «کتابخانه دیجیتال»، «مطبوعات و نشریات»، «تالار عمومی»، «خدمات فنی» و «منابع دیداری- شنیداری» در این نرم‌افزار تدوین شده است. شیوه انجام کار بدینگونه است؛ کاربران در «پورتال کتابخانه دیجیتال» به نشانی «www.malekdlib.org» ابتدا وارد بخش «سوال از کتابدار» شده و اطلاعات ضروری مانند نام و نام خانوادگی، پست الکترونیک و پرسش خود را در فیلدهای مخصوص وارد می‌کنند. فیلدهای ستاره‌دار جزو فیلدهای ضروری است که حتما باید پر شوند. با انجام این مرحله، کتابدار مرجع در بخش مورد نظر، پرسش کاربر را دریافت می‌کند و بدین ترتیب، گفت‌وگوی مرجع به شیوه گفت‌وگوی اینترنتی آغاز می‌شود و کاربر می‌تواند پاسخ خود را دریافت کند. برخی ملاحظات در بهره‌گیری از این نرم‌افزار برای کاربران و کتابداران وجود دارد که از جمله می‌توان به این‌ها اشاره کرد؛ «اگر کتابدار، آنلاین نباشد، پرسش به ایمیل تعریف شده کتابدار فرستاده خواهد شد» و «در این نرم‌افزار امکان آرشیو کردن و چاپ گفت‌وگوهای انجام شده وجود دارد».
