نمایشگاه «گزیده هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار» در کتابخانه و موزه ملی ملک گشایش یافت
آیین گرامیداشت میلاد امام حسین علیه‌السلام و گشایش نمایشگاه «گزیده هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار» با حضور اهالی فرهنگ، هنر و ادب و شیفتگان خاندان عصمت و طهارت علیهم‌السلام در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد.
همزمان با آیین جشن میلاد نور در موقوفه علی‌بن موسی‌الرضا علیه‌السلام
نمایشگاه «گزیده هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار» در کتابخانه و موزه ملی ملک گشایش یافت
آیین گرامیداشت میلاد امام حسین علیه‌السلام و مراسم گشایش نمایشگاه «گزیده هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار» با حضور اهالی فرهنگ، هنر و ادب و شیفتگان خاندان عصمت و طهارت علیهم‌السلام در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، دکتر غلامرضا خواجه‌سروی، مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در آغاز این آیین باشکوه با خوشامدگویی و تبریک میلاد فرخنده امام حسین علیه‌السلام افزود: «به سنت همیشگی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک و بنا بر نیت واقف محترم، هر ساله به مناسبت میلاد مسعود امام حسین علیه‌السلام، مراسم جشن در این موقوفه بزرگ برگزار می‌شود. امیدواریم این مکان فرهنگی به واسطه برگزاری این آیین فرخنده و تعظیم شعائر معنوی، روزبه‌روز شکوفاتر شده و به ایران، منطقه و جهان خدمات فرهنگی ارایه دهد، همچنین به مرکزی برای نمایش شعائر مذهبی، فرهنگی و هنری بدل شود».
وی همچنین یادآور شد: «امیدواریم بتوانیم ذره‌ای از راه و روش و سبک زندگی سالار شهیدان را ادامه دهیم».
حسین (ع)؛ کشتی نجات بشریت
دکتر محمدحسین رجبی دوانی، تاریخ‌نگار و استاد دانشگاه در جایگاه سخنران این برنامه با موضوع جایگاه و شخصیت تاریخی امام حسین علیه‌السلام، نخست گفت: «شعبان تنها ماه قمری است که برای شیعه و پیروان اهل بیت علیهم‌السلام غم و اندوه ندارد و هیچ شهادت و وفاتی در آن رخ نداده است. این ماه، سراسر شادی و سرور برای اهل بیت علیهم‌السلام است».
وی افزود: «امسال بهار طیعت با معنویت همراه است؛ فروردین با ماه پربرکت رجب، ماه بهشتیان آغاز شد، اردیبهشت با ماه پرفضیلت شعبان همزمان بوده و خرداد، ماه میهمانی خدا است. به تعبیر «سالی که نکوست از بهارش پیداست» امیدواریم سال جاری، با عزت و سربلندی برای مردم ایران و نظام جمهوری اسلامی همراه باشد».
این نویسنده و تاریخ‌پژوه در بیان گوشه‌هایی از جنبه‌های شخصیتی و زندگانی حضرت اباعبدالله علیه‌السلام یادآور شد: «از امام حسین علیه‌السلام آنچه بیش‌تر گفته می‌شود درباره قیام و شهادت آن وجود مبارک است. هرچند آن حرکت عظیم، جایگاه آن حضرت را عُلُوی بی‌نظیر بخشیده، اما سیدالشهدا در زندگی پربرکت خود آموزه‌هایی دیگر نیز دارند که می‌تواند برای ما الگو باشد».
دکتر رجبی دوانی گفت: «وقتی امام حسین علیه‌السلام در روز سوم شعبان سال چهارم هجری به دنیا آمد و قنداق حضرت را در آغوش پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم گذاشتند، رسول خدا پرسید چه نامی برای او برگزیده‌اید؟ حضرت زهرا سلام‌الله علیها فرمودند من به احترام علی علیه‌السلام نامی بر فرزندم نگذاشته‌ام. امیرالمومنین علیه‌السلام نیز فرمودند من به احترام شما نامی بر کودک نگذاشته‌ام و رسول خدا هم فرمودند من به احترام خدا نامی برنمی‌گزینم. در آن هنگام جبرییل نازل شد و نام حسین را از جانب خداوند بر حضرت نهادند. حسن و حسین نام‌هایی بودند که پیش از آن سابقه نداشت، با آن دو وجود مبارک، متولد شدند».
این استاد دانشگاه یادآور شد: «معمولا هنگام ولادت نوزاد، پدربزرگ شاد می‌شود، ولی در منابع شیعه و سنی آمده است هنگامی که پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم قنداق حسین علیه‌السلام را در آغوش گرفتند، همزمان با شادمانی، اشک ریختند و از وقایعی خبر دادند که بر ایشان می‌رود و شهادت مظلومانه خود، فرزندان و یاران‌شان را بیان کردند».
این پژوهشگر تاریخ اسلام همچنین با اشاره به چند ویژگی منحصربه‌فرد در وجود مبارک امام حسین علیه‌السلام افزود: «برپایه اعتقادات ما، پنج تن آل عبا سرآمدان خلقت‌اند و از نظر درجه و مقام مراتبی ویژه دارند. امام حسین علیه‌السلام در این میانه ویژگی‌هایی دارند که ایشان را متمایز می‌کند؛ این ویژگی‌ها به دلیل حرکت بزرگ ایشان برای نجات بشریت از ذلالت و جهالت، از جانب خداوند به حضرت اعطا شده است».
این نویسنده و تاریخ‌پژوه افزود: «در روایات اسلامی آمده است دعا زیر قبه امام حسین علیه‌السلام قطعا مستجاب می‌شود. همچنین خداوند به زائران اباعبدالله علیه‌السلام عنایت ویژه دارد. در آموزه‌های دینی ذکر شده است که روز عرفه در ایام حج، خداوند به زائران خود در صحرای عرفات نظر افکنده و آن‌ها را مورد عنایت قرار می‌دهد، ولی در روایات آمده است که در این روز، خداوند اول نظر لطف خود را شامل حال زائران امام حسین علیه‌السلام می‌کند و سپس به حاضران در عرفات روی می‌کند».
دکتر رجبی دوانی با اشاره به حدیث «ان الحسین، مصباح الهدی و سفینه النجاه» از زبان پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم افزود: «این پرسش پیش می‌آید که آیا دیگر اهل بیت علیهم‌السلام چراغ هدایت و کشتی نجات نیستند؟ امام صادق (ع) به این پرسش پاسخ داده و فرموده‌اند همه ما اهل بیت کشتی نجات‌ایم ولی کشتی نجات جد ما حسین علیه‌السلام وسیع‌تر و سریع‌تر از همه است. برداشت من از این پاسخ آن است که کشتی دیگر اهل بیت علیه‌السلام فقط شیعیان و پیروان مکتب اهل بیت علیهم‌السلام را نجات می‌دهد، ولی با نظر ویژه خداوند، حتی اگر غیر شیعه و غیر مسلمان هم به سمت حسین علیه‌السلام برود، نجات می‌یابد؛ چه، این که همه شهدای کربلا مسلمان و شیعه معتقد نبودند. کشتی نجات حضرت، با عنایت ویژه الهی، شماری بیش‌تر را در خود جای می‌دهد و زودتر هم به ساحل نجات می‌رسد».
وی در ادامه درباره برخی دیگر از محسنات اخلاقی و شخصیتی امام حسین علیه‌السلام یادآور شد: «در نقل‌ها آمده است فردی به یکی از فرزندان امام حسین علیه‌السلام سوره حمد را آموخت و حضرت برای فرهنگ‌سازی، با بیان خوشحالی یک‌هزار دینار طلا به آن مرد بخشیدند و فرمودند آن پاداش در برابر که کرده، چیزی نبوده است. حضرت اباعبدالله علیه‌السلام کنیزی داشتند که آن کنیز روزی دسته گلی به حضرت هدیه داد و امام فرمود تو را آزاد کردم و در جواب عده‌ای که کار کنیز را کوچک می‌شمردند، فرمودند کوچکترین محبت و خدمت به ما خاندان را با بالاترین چیز پاسخ می‌دهیم؛ آزادی بهترین هدیه برای آن کنیز بود. همچنین در روایت‌های گوناگون از دست‌گیری حضرت از نیازمندان و پرداخت قرض افراد ناتوان اشاره شده است».
لزوم صیانت از هنر و حمایت از هنرمندان
در بخشی دیگری از این آیین، دکتر سیدعبدالمجید شریف‌زاده، دبیر علمی همایش هنر قاجار (هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار) در سخنانی گفت: «بسیاری از هنرمندان در رشته‌های گوناگون حوزه هنر اسلامی- ایرانی فعالیت می‌کنند اما هنوز جایگاه خود را نیافته‌اند. امروز شاهدیم هنر اسلامی در جاهای گوناگون جهان مورد حمایت قرار می‌گیرد. به اعتقاد ما، آستان قدس رضوی امروز ملجأ جهان اسلام و به پیروی از آن می‌تواند ملجأ هنرهای اسلامی باشد. اگر مجموعه آستان قدس و تولیت محترم آن هم به حال هنر این سرزمین فکری کنند، بسیاری از فضاهای فرهنگی و هنری از خطر نابودی رهایی می‌یابد. برخی رشته‌های هنری و هنرمندان با وضعیت موجود و بلاتکلیفی و نابسامانی به حمایت نیاز دارند و آستان قدس رضوی در این زمینه می‌تواند نقشی راهبردی داشته باشد».
این نویسنده و نگاره‌پژوه با اشاره به گشایش نمایشگاه «گزیده هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار» در نگارخانه موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک افزود: «از روی آثار هنری هر دوره تاریخی می‌توان درباره آن دوره داوری کرد. امروز نیز در نمایشگاه «هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار» به ویژگی‌های ایران دوره قاجار تا اندازه‌ای زیاد می‌توان پی برد. حاکمان در ایران معمولا حامی هنر و هنرمندان بودند و به روش‌های گوناگون از آن‌ها حمایت می‌کردند تا آثاری فاخر تولید شود. هنر قاجار به گونه‌ای از فضای حمایتی بیرون آمده، حالتی همگانی‌تر داشت. هنر غرب نیز در این دوره به ایران رسید و التقاط‌هایی پدید آورد. فضای جامعه ایران اما همچنان متناسب با فرهنگ اسلامی بود زیرا مردم به این اعتقادات و سنت دیرینه باور داشتند».
دکتر شریف‌زاده بیان کرد: «بسیاری از هنرمندان در این دوره به اروپا رفتند و در بازگشت فعالیت‌هایی انجام دادند. شاید بتوان گفت به تعبیری شروع تهاجم فرهنگی غرب از این دوره آغاز شد، زیرا تبادل فرهنگی انجام نشد و فقط واردات فرهنگ و هنر غرب را شاهد بودیم، معماری ما تغییر کرد و حتی فضای دولت و دیگر مکان‌های رسمی نیز اروپایی شد، ولی این سبک و سیاق چون میان مردم جایگاهی نداشت، ماندگاری نیافت. اصالت و گنجینه‌های فرهنگی و هنری که امروز داریم مرهون این ویژگی‌ها و خاندان‌هایی است که ماندند و هنر را حفظ کردند؛ خاندان‌هایی مانند وصال شیرازی، میرزا عباس نوری، گلستانه و غفاری».
دبیر علمی همایش هنر قاجار (هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار) تاکید کرد: «حمایت از هنر باید انجام شود. البته در این زمینه نباید چندان از دولت انتظار داشت، که، انتظار ما بیش‌تر از مجموعه‌های دوستدار فرهنگ و هنر همچون آستان قدس رضوی است».
اجرای برنامه نقالی و منقبت‌خوانی با حضور مرشد میرزاعلی، مرشد حسن‌بیگی و مرشد ناری و پخش نماهنگ «قرآن ارسنجانی» از دیگر بخش‌های این آیین به شمار می‌آمد.
گشایش نمایشگاه «گزیده هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار»
نمایشگاه «گزیده هنر اسلامی- ایرانی؛ دوره قاجار» که همزمان با آیین گرامیداشت میلاد امام حسین علیه‌السلام گشایش یافت، منظومه‌ای دل‌انگیز از آثار گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک را دربرداشت. این نمایشگاه، نمایی جذاب از هنر و هنرمندان ایرانی در دوره قاجار می‌نمایاند. از نکته‌های مهم درباره فرهنگ و هنر عصر قاجار، تاثیر خاندان‌های متمکن ایرانی در حفظ و حراست از مواریث فرهنگی است. در این میان می‌توان به خاندان قائم‌مقام فراهانی در نظم، نثر، نقاشی، معماری و موسیقی، خاندان معیرالممالک در معماری تلفیقی، نگارگری و موسیقی، خاندان غفاری کاشانی در نقاشی، خاندان صبای کاشانی در ادبیات و موسیقی، خاندان وصال شیرازی در خوش‌نویسی، ادبیات و موسیقی، خاندان فروغی در سیاست و ادبیات و خاندان پیرنیا در سیاست، تاریخ‌نویسی و موسیقی اشاره کرد. هرچند بی‌توجهی برخی از پادشاهان قاجار به هویت ایرانی، زبان پارسی و شیوه‌های حکمرانی ایرانی، دست آنان را در بسیج مردمی در چالش‌های ملی، از این سرمایه بزرگ تهی کرد اما مردم به نیروی معنوی روحانیان همواره تکیه داشتند که سرانجام در ماجرای مشروطه، پیوند این نیروی معنوی با دانش‌آموختگان، به زیان استبداد قاجار انجامید. سلسله قاجار اما با وجود همه کاستی‌ها، پشتیبان و پرورنده فرهنگی شاخص و قابل توجه در تاریخ ایران به شمار می‌آید و در مقایسه با دیگر کشورهای دنیای اسلام در خاورمیانه در این زمینه کارنامه‌ای روشن دارد. گواه این مدعا، آثار فرهنگی و هنری در قالب‌ها و شاخه‌هایی گوناگون همچون خوش‌نویسی، معماری و نقاشی است که امروزه در مجموعه‌های گوناگون دولتی و خصوصی همچون گنجینه‌هایی ارزشمند نگهداری می‌شوند.
برای نمایش گوشه‌ای از این سرمایه بزرگ، همزمان با آیین ویژه گرامیداشت میلاد امام حسین علیه‌السلام، نمایشگاه «گزیده هنر اسلامی - ایرانی؛ دوره قاجار» برای بازدید دوستداران فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک گشایش یافت. در این نمایشگاه برخی از انواع تابلوهای نقاشی، خوش‌نویسی‌ها، نگاره‌ها، قاب‌آینه‌ها، عبارت‌های قرآنی مزین به هنر اصیل اسلامی و ایرانی و نسخه‌های نفیس خطی دوره قاجار در آستانه دید علاقه‌مندان جای گرفته است. تصویر میرزا هاشم خان امین‌الدوله غفاری کاشانی، قاب‌آینه لاکی با نقش گل و پرنده، ابیاتی از حافظ و سعدی، آیات و عباراتی از قرآن کریم، نگاره‌هایی از شاهان قاجار و شخصیت‌های گوناگون این دوره و نگاره‌های گل و مرغ، برخی از نفایس به نمایش درآمده در این نمایشگاه به شمار می‌آید.
