روزنامهٔ دولت علیه ایران

روزنامه دولت عِلّیه ایران

روزنامهٔ دولت علیه ایران که تحت نمره ۴۷۲ در روز پنج‌شنبه نوزدهم شهر صفرالمظفر ۱۲۷۷ق در دارالخلافه تهران نشرش آغاز شد چهارمین نام برای روزنامه‌ای است که پیشتر با نام‌های روزنامچه اخبار دارالخلافه تهران، روزنامه وقایع اتفاقیه، و روزنامه وقایع مجموعاً ۴۷۱ شماره انتشار یافت.[۱] [...] این تغییر نام بدان سبب بوده که در این سال امور طبع روزنامه‌های دولتی از طرف ناصرالدین‌شاه به عهده (میرزا ابوالحسن‌خان غفاری نقاش کاشانی ملقب به صنیع‌الملک) واگذار گردیده.[۲] دلیل گماردن میرزا ابوالحسن را به این سمت در همان روزنامه لیاقت و قابلیت وی در فن نقاشی ذکر کرده‌اند.[۳]

[این] روزنامه با چاپ سنگی و معمولاً در چهار تا هفت صفحه به قطع وزیری بزرگ چاپ شده.[۴] سرلوحه روزنامه عبارت از علامت رسمی دولتی است یعنی شیر و خورشیدی است که شیر در دست شمشیری دارد.[۵] از خصوصیات روزنامه دولت علیه ایران یکی تصاویر زیبایی است که از امرا و بزرگان در آن رسم شده و دیگر عنوان مطالب مهمه هر صفحه است که در حاشیه به خط نستعلیق طبع گردیده که در حقیقت می‌توان آن‌را فهرست مندرجات هر نمره روزنامه دانست.[۶] اهمیت تصاویر مذکور قطع نظر از جنبهُ نقاشی آن‌ها در این است که تمام با لباس‌های معمول زمان و جبه‌های ترمه و کلاه‌های بلند است و برای اطلاع از طرز لباس زمان نمرات روزنامه بسیار مفید است.[۷] [...] این نخستین روزنامه مصور فارسی شمرده می‌شود.[۸]

عناوین و خبرهایی از قبیل 7اخبار داخله ممالک محروسه و اخبار ممالک خارجه، عکاسی، خبرهای اوضاع آب و هوا، اخبارات متفرقه، اخبار حوزه مدیریت اعتضادالسلطنه در این روزنامه به چشم می‌خورد.[۹] در سومین شماره سال هفتم نیز مطلبی به چشم می‌خورد که حکایت از دگرگونی‌هایی در امور مطبوعاتی دارد.[...] و بدین ترتیب زمینهُ تغییر نام روزنامه فراهم آمد و از شمارهُ ۵۹۳ (پنج‌شنبه ۳ جمادی‌الاولی ۱۲۸۳ ق) تا شماره ۶۳۸ (پنج‌شنبه ۳ شوال ۱۲۸۶ ق) بر این نشریه نام روزنامه دولتی را گذاردند [...].[۱۰] وجه مشترک اصلی آن‌چه که با نام روزنامهٔ وقایع اتفاقیه اشتهار دارد با دورهٔ نشریه‌ای که با عنوان روزنامه دولت علیه ایران شناسانده می‌شود افزون بر بسیاری از خصوصیات شماره پیاپی روزنامه دولت علیه ایران است که در ادامهٔ شمارهٔ سریال روزنامهٔ وقایع اتفاقیه قرار دارد.[۱۱]

سال پایانی روزنامه‌ای که ابتدا با نام روزنامه دولت علیه ایران و سپس با عنوان روزنامه دولتی و مجدداً به اسم روزنامهُ دولت علیه ایران انتشار یافت، سال دهم است که با انتشار شماره ۶۴۲ (پنج‌شنبه ۱۶ ربیع‌الاول ۱۲۸۷ ق) آغاز می‌شود با نشر شمارهُ ۶۵۰ (پنج‌شنبه ۱۰ ذی‌حجه ۱۲۸۷ ق) به تاریخ می‌پیوندد.[۱۲]

واژگان کلیدی: روزنامه دولت علیه ایران، قاجاریه، ناصرالدین‌شاه، نقاشی

[۱]- قاسمی، سیدفرید. سرگذشت مطبوعات ایران: روزگار محمدشاه و ناصرالدین‌شاه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، ۱۳۸۰، ج ۲، ص ۱۲۵۹

[۲]- صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۲، ص ۳۰۲

[۳]- قاسمی، سیدفرید. سرگذشت مطبوعات ایران: روزگار محمدشاه و ناصرالدین‌شاه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، ۱۳۸۰، ج ۲، ص ۱۲۶۲

[۴]- صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۲، ص ۳۰۳

[۵]- همان، ص ۳۰۲

[۶]- همان، ص ۳۰۳

[۷]- همان، ص ۳۰۴

[۸]- برون، ادوارد. تاریخ مطبوعات و ادبیّات ایران در دورهُ مشروطیت. ترجمهُ محمد عباسی. تهران: کانون معرفت، ۱۳۳۷، ج ۲، ص ۱۳۴

[۹]- نک: قاسمی، سیدفرید. سرگذشت مطبوعات ایران: روزگار محمدشاه و ناصرالدین‌شاه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، ۱۳۸۰، ج ۲، ص ۱۲۶۳، ۱۲۶۶، ۱۲۶۷، ۱۲۷۱، ۱۲۸۶

[۱۰]- همان، ص ۱۲۸۷ـ ۱۲۸۸

[۱۱]- همان، ص ۱۲۶۰

[۱۲]- همان، ص ۱۲۹۷