روزنامه دولتی

​روزنامه دولتی

در ماه ربیع‌الاول ۱۲۸۳ق در زمان وزارت علوم اعتضادالسلطنه که امور چاپخانه و روزنامه‌های دولتی به عهده میرزا ابوالحسن‌خان صنیع‌الدّوله بوده به دستور ناصرالدّین‌شاه بنا می‌شود که چهار روزنامه در تهران منتشر گردد. اول روزنامه دولتی بدون تصویر. دوم روزنامه دولتی مصوّر. سوم روزنامه ملتی. چهارم روزنامه علمی.[1] روزنامه دولتی با حفظ شماره ترتیبی، دنبالهُ روزنامه دولت علیّه ایران و در واقع ادامه روزنامه وقایع اتفاقیه به شمار می‌آید که نخستین شماره آن با رقم ۵۹۳ در سوم جمادی‌الاول ۱۲۸۳ق و آخرین شماره آن با رقم ۶۵۰ در تاریخ دهم ذیحجه ۱۲۸۷ق انتشار یافت.[2] این روزنامه در تهران با چاپ سنگی منتشر می‌گردید [...] و در روی آن نوشته شده: «در دارالخلافه منصوره محروسه، در مدرسه مبارکه دارالفنون، در کارخانه مطبعه دولتی به طبع رسید.»[3]

سرلوحه روزنامه عبارت از شیر و خورشید است که خورشید بر پشت شیر قرار گرفته و شیر در حالی که ایستاده شمشیری در دست دارد. در دو طرف شیر و خورشید خصوصیّات روزنامه طبع شده. [...] شماره صفحات غالباً پنج و گاهی شش تا هفت صفحه بالغ می‌گردد. گرچه درباره طرز انتشار روزنامه از ماهیانه یا هفتگی بودن چیزی نوشته نشده ولی از تاریخ نمرات معلوم می‌گردد طرز انتشار ماهیانه بوده است [...]. مندرجات روزنامه ابتدا یعنی در صفحه اول اخبار درباری وقایعی که مربوط به ناصرالدّین‌شاه بوده تحت عنوان «اخبار درباری متعلق به وجود مسعود همایون شهریاری» درج شده و بعد اخبار دربار سلطنتی و حوادث و وقایع شهرها و ولایات داخله از قبیل یزد، فارس، کرمان و گاهی اخباری از اروپا و آمریکا تحت عنوان اخبار ممالک خارجه نوشته شده است. در ضمن اخبار درباری از وقایع و اتفاقات مربوط به وزارتخانه‌ها و نیز عطایا و خلعت‌ها و تشریفاتی که از طرف شاه به اشخاص مختلف به عنوان پاداش و حسن خدمت داده شده، گفتگو شده است. آخرین نمره منتشره روزنامه دولتی نمره ۶۵۰ است که در تاریخ پنج‌شنبه دهم شهر ذی‌الحجّه [...] انتشار یافته و روزنامه تعطیل شده است.[4]

واژگان کلیدی: روزنامه دولتی، قاجاریه، ناصرالدّین شاه

[1]- صدرهاشمی، محمّد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۲، ص ۳۰۶

[2]- کهن، گوئل. تاریخ سانسور در مطبوعات ایران: از ۱۲۵۳ق تا صدور فرمان مشروطیت. تهران: آگاه، ۱۳۶۰، ج ۱، ص ۵۲

[3]- روزنامه‌های ایران از آغاز تا سال‎۱۳۲۹ هق ‎۱۲۸۹ ه ش: با اضافات و شرح کامل به همراه تصاویر روزنامه‌ها؛ برداشتی از فهرست ه. ل. رابینو. ترجمه و تدوین جعفر خمامی‌زاده. تهران: اطلاعات، ۱۳۸۰، ص ۱۵۳

[4]- صدرهاشمی، محمّد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، ۱۳۶۳، ج ۲، ص ۳۰۷