جبرییل نوکنده، رییس موزه ملی ایران: کتابخانه و موزه ملی ملک، الگویی استاندارد در موزه‌داری ایران است
آیین گرامی‌داشت میلاد پیامبر اکرم (ص) در کتابخانه و موزه ملی ملک با یک رخداد ویژه در گستره موزه‌داری ایران همراه و هم‌زمان شد؛ دوستداران این گنجینه و موقوفه به مدت یک روز اداره آن را برعهده گرفتند؛ بدین‌گونه که در روز پنج‌شنبه ۲۵ آذر ۱۳۹۵ خورشیدی، گروهی از دوستداران سرشناس و عادی بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران، اداره بخش‌های مدیریتی و خدمات‌رسانی آن را برعهده گرفتند تا تصویری تازه از پیوند میان نهادهای فرهنگی و جامعه پدیدار شود. استاد «سیدعبدالله انوار» حکیم و نسخه‌شناس برجسته، «جبرییل نوکنده» رییس موزه ملی ایران، «نصرالله حدادی» تهران‌شناس، «عصمت مومنی» مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی و «محمدرضا اصلانی» نویسنده، شاعر و مستندساز از جمله صاحب‌نامان گستره فرهنگ و هنر ایرانی- اسلامی بودند که در این برنامه حضور یافتند و نیز با همکاری گروهی از دوستداران نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران و یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور در حوزه نسخه‌های خطی، آیین گرامی‌داشت میلاد پیامبر اکرم (ص) را برگزار کردند.
برگزاری آیین گرامی‌داشت میلاد پیامبر اکرم (ص) در روزی که دوستداران یک موقوفه، آنجا را اداره کردند
جبرییل نوکنده، رییس موزه ملی ایران: کتابخانه و موزه ملی ملک، الگویی استاندارد در موزه‌داری ایران است
من در موزه ملی ایران، همسایه کتابخانه و موزه ملی ملک جای دارم. این گنجینه به اعتقاد من، از نظر جنبه‌های موزه‌داری، یک موزه پیشرو در ایران است. اگر قرار باشد الگویی از موزه‌داری در ایران امروز ارایه کنیم، با وجود آن که بیش از 80 سال از عمر موزه ملی ایران می‌گذرد، ولی کتابخانه و موزه ملی ملک از نظر فن موزه‌داری کوشیده است یک الگوی استاندارد برای معرفی اشیای تاریخی باشد.
به گزارش روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، جبرییل نوکنده، رییس موزه ملی ایراندرآیین گرامی‌داشت میلاد پیامبر اکرم (ص) بر اساس سفارش حاج حسین آقا ملک، بنیان‌گذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک، که با حضور گروهی از دوستداران فرهنگ و هنر ایرانی- اسلامی و شیفتگان پیامبر مکرم اسلام و خاندان ایشان در بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران برگزار شد، با بیان این مطلب افزود: این موزه جزو معدود موزه‌های ایران است که کارشناسان و کارکنان آن نه تنها برای بازدیدکنندگان، که برای همه کسانی نیز که در صنف و حرفه موزه‌داری‌اند، احترامی ویژه قایل‌اند.
در جهان کتابخانه و موزه ملی ملک را یک کتابخانه- موزه نمونه می‌شناسند
آیین گرامی‌داشت میلاد پیامبر اکرم (ص) در کتابخانه و موزه ملی ملک با یک رخداد ویژه در گستره موزه‌داری ایران همراه و هم‌زمان شد؛ دوستداران این گنجینه و موقوفه به مدت یک روز اداره آن را برعهده گرفتند؛ بدین‌گونه که در روز پنج‌شنبه 25 آذر 1395 خورشیدی، گروهی از دوستداران سرشناس و عادی بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران، اداره بخش‌های مدیریتی و خدمات‌رسانی آن را برعهده گرفتند تا تصویری تازه از پیوند میان نهادهای فرهنگی و جامعه پدیدار شود. استاد «سیدعبدالله انوار» حکیم و نسخه‌شناس برجسته، «جبرییل نوکنده» رییس موزه ملی ایران، «نصرالله حدادی» تهران‌شناس، «عصمت مومنی» مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی و «محمدرضا اصلانی» نویسنده، شاعر و مستندساز از جمله صاحب‌نامان گستره فرهنگ و هنر ایرانی- اسلامی بودند که در این برنامه حضور یافتند و نیز با همکاری گروهی از دوستداران نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران و یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور در حوزه نسخه‌های خطی، آیین گرامی‌داشت میلاد پیامبر اکرم (ص) را برگزار کردند.
محمدرضا اصلانی که در این روز مدیرعامل افتخاری موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک بود، در بخش آغازین آیین پس از بیان خیر مقدم به میهمانان و تبریک میلاد فرخنده پیامبر نور و رحمت حضرت محمد (ص) و امام جعفر صادق (ع) گفت: کتابخانه و موزه ملی ملک، یک کتابخانه و موزه مدنی و متعلق به همه ملت ایران است.
وی افزود: من در همه عمر از هر گونه ریاست خود را کنار کشیده‌ام اما این که امروز ریاست افتخاری این مجموعه را پذیرفته‌‌ام، چند دلیل دارد؛ نخست این که شاید سه وقف‌نامه وجود داشته باشند که در دوران اسلامی، دارای سه نظام مدیریتی فرهنگی‌اند؛ وقف‌نامه خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی در دوره ایلخانان، وقف‌نامه شیخ بهایی در روزگار صفوی و وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک در دوره معاصر. وقف‌نامه کتابخانه و موزه ملی ملک، دارای دقتی سازمان‌یافته و ریاضی‌گونه نسبت به همه امور بوده، از یک ساختار هندسی در مساله مدیریت فرهنگی برخوردار است. این وقف‌نامه، نه تنها مدیریت یک سازمان یا یک مکان را سامان می‌بخشد، که آموزش می‌دهد چگونه می‌توان نگرش مدیریتی و فرهنگی بومی و ایرانی داشت.
این مستندساز برجسته تصریح کرد: این وقف‌نامه، همه جامعه و ملت را در نگهداری و اداره گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک سهیم می‌داند. این مکان اگر به امام رضا (ع) تقدیم شده، بدان دلیل است که آن امام همام (ع)، به همه ملت ایران متعلق بوده و هرآنچه متعلق به علی‌بن موسی‌الرضا (ع) است، در واقع به همه ملت ایران تعلق دارد؛ نه تنها به معنای سهم مادی، که در آن سهیم و موظف‌اند از آن پاسداری کنند.
اصلانی افزود: این آیین به مناسبت روز ظهور دو شعله کامل انسانیت برگزار می‌شود. امروز بسیار مبارک و روز آگاهی است؛ روز عقل‌آگاهی و عشق‌آگاهی. این عامل‌ها هر دو به گونه‌ای نمادین در اینجا دیده می‌شود. کارمندان این مجموعه، عاشقانی‌اند که صرفا به کار نمی‌پردازند، آنان در این مجموعه زندگی می‌کنند. اگر به پیشینه این مجموعه بنگریم، حجم و چگونگی دگرگونی‌هایی صورت گرفته در آن در سال‌های اخیر، شگفت‌آور است؛ کتابخانه و موزه ملی ملک اکنون مانند یک ساعت دقیق کار می‌کند.
این نویسنده با اشاره به دوستداران بین‌المللی کتابخانه و موزه ملی ملک، افزون بر دوستداران ایرانی‌اش، افزود: جهانیان این گنجینه را به عنوان یک کتابخانه- موزه نمونه می‌شناسند. همه دوستداران این مجموعه در واقع صاحبان و پاسداران آن‌اند. اینجا امروز قلعه عاشقان فرهنگ است. دگرگونی‌های رخ‌داده در این گنجینه کهن، یک مدیریت درخشان فرهنگی می‌خواهد؛ بدون جبر، فشار یا حتی دستورالعمل. همه آثار در این موزه دقیقا ثبت شده و فهرستی کامل دارند؛ این نظم حتی در موزه ملی ایران با حدود 90 سال پیشینه وجود ندارد.
اسلام و فرهنگی که باید عرضه شود این است
استاد عبدالله انوار، حکیم و نسخه‌شناس برجسته کشور نیز به عنوان دیگر سخنران این آیین گفت: ما امروز در کتابخانه‌ای نشسته‌ایم که به ویژه در بخش نسخه‌های خطی در دنیا بی‌نظیر است. این کتابخانه، نسخه‌هایی خطی در خود جای داده است که در هیچ جای دنیا وجود ندارد؛ این برای افرادی که اهل تحقیق‌اند، بسیار بااهمیت است که اگر به مشکلی برخورند می‌توانند به این کتابخانه رجوع کنند. مرحوم حاج حسین آقا ملک، خود نیز از کتاب‌شناسان درجه یک بود.
وی ادامه داد: خوشبختانه میراث حاج حسین آقا ملک به دست کسانی افتاده است که قدر آن را می‌دانند؛ کتابخانه‌ای که رییس و همه کارمندانش به کار کتابداری آگاه و مسلط‌اند و این مساله تاثیرهایی بسیار خوب بر اداره آن دارد. نگهداری و مدیریت یک کتابخانه چاپی با کتابخانه نسخه‌های خطی، زمین تا آسمان متفاوت است. برای معرفی یک کتاب چاپی، چهار یا پنج عنصر کافی است ولی برای معرفی یک اثر خطی، در کاربرگی که همراه با مرحوم ایرج افشار و چند کتاب‌شناس دیگر دهه‌ها پیش طراحی کردیم، 20 تا 25 مولفه در نظر گرفته شده است و تا کسی اهل این کار نباشد، نمی‌داند چه اندازه مشکل است.
این نسخه‌شناس و ریاضی‌دان برجسته کشور تصریح کرد: کتابخانه و موزه ملی ملک و نیز کتابخانه آیت‌الله مرعشی در قم، تنها به سازوکار‌ها و نظام‌نامه‌های اداری متکی و دلخوش نیستند، که افرادی علاقه‌مند در خود دارند که آن‌ها را به بهترین شکل حفظ کرده‌اند. امیدوارم این برای همه روشن باشد امروز ما در جایی نشسته‌ایم که از هر جایی مقدس‌تر است زیرا علم بشری در اینجا معرفی و عرضه می‌شود.
استاد انوار افزود: سیاست، امروزه متاسفانه بر دیگر جنبه‌های جهان اسلام سایه افکنده است و در این وضعیت نتوانسته‌ایم فرهنگ اسلامی را بازشناسانیم. فرهنگ و تاریخ اسلامی، یکی از غنی‌ترین فرهنگ‌ها به شمار می‌آید. همان کلماتی که ویتگنشتاین در آثارش گفته را سده‌ها پیش‌تر ابوعلی سینا در باب مقولات کتاب «شفا» بیان کرده است. اسلام و فرهنگی که باید عرضه شود این است. ما نباید فرهنگ اسلامی را با جریانات سیاسی یکی ببینیم. کتابخانه و موزه ملی ملک، یکی از گنجینه‌هایی است که باید فرهنگ اسلامی را به دنیا بازشناساند.
پای سخنان دوستداران کتابخانه و موزه ملی ملک
نصرالله حدادی، تهران‌شناس، در این آیین درباره دلیل علاقه خود به مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک گفت: دلیل نخست، متعلق بودن این مجموعه به آقا علی‌بن موسی‌الرضا (ع) است. دومین نکته مهارتی است که حاج حسین آقا ملک به خرج داده و لازم و کافی را در یک‌جا گرد آورده است. این هوشمندی حاج حسین آقا ملک را می‌رساند که آثاری چنین برای ملت ایران به میراث گذاشته و نیز آن را به آستان مقدس علی‌بن موسی‌الرضا (ع) تقدیم کرده است. موقوفاتی بسیار خوب از گذشته‌های دور در ایران وجود داشته که متاسفانه به دلایل گوناگون از میان رفته‌اند ولی این موقوفه همچنان پابرجا است. حاج حسین آقا ملک، انسانی جامع‌الاطراف بود و یک‌سونگر نبود. او از همه طبقات سررشته داشت و می‌کوشید همه را دوست داشته باشد. وی آدم‌ها را طبقه‌بندی و جدا نمی‌کرد.
همچنین شکوفه جعفری، استاد نقاشی ایرانی و از شاگردان آیدین آغداشلو، که پیشینه تدریس نقاشی در کتابخانه و موزه ملی ملک، کاخ سعدآباد، موزه رضا عباسی و دانشکده میراث فرهنگی را دارد نیز در چند جمله دلیل علاقه خود را به این گنجینه چنین بیان کرد: نخستین باری که به این مجموعه وارد شدم، حسی عجیب به من دست داد. وقتی با زندگی حاج حسین آقا ملک آشنا شدم، پی بردم وی در همه زندگی‌اش چه کرده است. لطفی که خداوند متعال به من داشته این بوده که بتوانم به دوستداران هنر خدمتی انجام دهم. من به موزه‌هایی بسیار رفته‌ام و با مدیرانی گوناگون همکاری داشته‌ام، ولی این آرامشی را که در مدیریت این موزه دیده‌ام، کم‌نظیر بوده است.
رونمایی از سایت انگلیسی و بانک فهرست کتاب‌های چاپی
تقدیر از سه فعال رسانه‌ای در حوزه‌های ترویج فرهنگ وقف، نذر و اهدای آثار تاریخی که با کتابخانه و موزه ملی ملک همکاری داشته‌اند، پخش چند نماهنگ در منقبت پیامبر اکرم (ص) و نیز در حوزه فرهنگ و هنر ایرانی- اسلامی از دیگر برنامه‌های آیین گرامی‌داشت میلاد حضرت رسول اکرم (ص) به شمار می‌آمدند. همچنین از سایت انگلیسی کتابخانه و موزه ملی ملک و بانک فهرست کتاب‌های چاپی این مجموعه رونمایی شد.
