رسالت اجتماعی یک نیکوکاری دیرینه*

میهمان و میزبان به جای یکدیگر در کتابخانه و موزه ملی ملک

رسالت اجتماعی یک نیکوکاری دیرینه^*

سیدمحمدمجتبی حسینی/ مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک

خانه مهیای میهمان، برکت‌خانه‌ای است و مهیاداشتن مدامِ خانه برای یافتن توفیق میزبانی، دشواریِ دلپذیری است و دشوارتر، همتی است که باید در کارآورد برای استمرار بخشیدن به آن. دیروزی که دور هم نبود، آثارخانه‌ی برآمده از وقف، آماده میهمانی نبود، به هم‌دستانی و همدلی، قدم‌ها و قلم‌ها در کارآمد تا میهمان‌ها را وقت، خوش شود از میهمانی و عزم دیدار آثارخانه ملک کنند. بیش از دویست و پنجاه برنامه ویژه و ده‌ها طرح و هزاران ساعت کار کارگاهی به انجام رسید تا اینک و امروز که نه تنها رفته‌رفته این خانه مهیای میهمان شده و از برکت ایشان رونق و آشنایی یافته، که، شماری قابل توجه از میهمانان‌اش دیگر خود میزبانان‌اند. به دیروزی که دور هم نبود، اهالی دفترچه تلفن شخصی همین قلم، تنها کسانی بودند که از کارها و برنامه‌های ملک سراغی می‌گرفتند و نشانی می‌جستند و امروز نزدیک به دوازده هزار نفر، کاغذ نوشته‌اند به علاقه، تا پیوسته باخبر باشند که در این میهمان‌خانه‌ی فرهنگ و هنر و تاریخ چه می‌گذرد. هزارانی که، به باخبری بسنده نمی‌کنند، جویا می‌شوند، می‌آیند و نظر می‌دهند، زیرا دیگر خود را میزبان و صاحب‌خانه می‌دانند. همانگونه که واقفِ باوقوف و بیداردل‌اش می‌خواست. چشم می‌بندم و گویی نمایشی را به نظاره نشسته‌ام. حاج حسین آقا زیر کرسی نشسته و پشت زده به مخده مخمل قرمزی که پارچه پنبه‌ای نرم و نازکی در میانه دارد با حاشیه قلاب بافی ظریفی بر کناره‌هایش. وقف‌نامه‌های خودش را تورق می‌کند و قلم برمی‌دارد به نوشتنِ حرف‌هایی برآمده از سویدای جان؛ می‌نویسد: «طریق آبادانی ایران را در ترقی معارف می‌دانم و در انجام این خدمت ناچیز جز رضای خدا و امام رضا «علیه‌السلام» هیچ در نظر نمی‌آورم». باز می‌نویسد: «می‌خواهم این وقف‌نامه‌ها را به طبع برسانم تا هر که خواند، خود را حامی و مراعی موقوفه بداند و برای عمل به آن بکوشد، امید ببندد تا به دعای خیر یادش کنند».

چشمان نافذ و عاقبت‌بین‌اش می‌بیند که آنچه به دجله وقف انداخته در پرتو انوار شمس‌الشموس حتی دهه‌ها پس از سفر آخرت‌اش در کار است، زنده و جاری و دوستداران‌اش به ارادت نیت‌اش را پاس می‌دارند. از نیات حاج حسین آقا ملک یکی این بود که هفت عید مذهبی در کتابخانه و موزه‌اش گرامی داشته شود از جمله میلاد مسعود خواجه عالم و رسول خاتم (ص) که به اهتمام آستان قدس رضوی تاکنون صورت انجام پذیرفته و اکنون به طرحی نو، بنا شد و این عید و گردانندگی نهادی که به نیت واقف شکل گرفته، به صورت نمادین، برای یک روز، توسط ارادتمندان حضرت رضا (ع)، سنت وقف و دوستداران حاج حسین آقا، اداره شد تا نشانه‌ای باشد از اینکه مردان فرهنگ‌ور ایران و فرهیختگان کاردان امروز، قدر می‌شناسند مکارم و بخشندگی را و چنانکه او می‌خواست همه همدستان شدند برای هرچه بهتر شدن و بالندگی روزافزون موقوفه‌اش. نشانه‌ای بود از درک رسالت اجتماعی حفاظت از موقوفات و گواهی روشن بر امانت‌داری کارگزاران صدیق آستان قدس رضوی. باری 79 سال پس از وقف کتابخانه و موزه ملی ملک و44 سال پس از درگذشت واقف در روز بیست و پنجم آذرماه سال 1395 هجری خورشیدی، نام‌آوران و بزرگان عرصه فرهنگ و جمعی از علاقه‌مندان این فرهنگ‌خانه خوش‌نام، دست در دست هم نهادند تا گردانندگان این نهاد باشند و برگزار‌کنندگان آیین گرامی‌داشت میلاد پیامبر اکرم (صلوات‌الله علیه و آله)؛ روزی خوش که میهمانان، میزبان بودند و خود را در آثارخانه ملک- این میراث ارجمند و جاودان- سهیم و دخیل دانستند و سنت حسنه وقف را به زیباترین صورتی ارج نهادند.

* توضیح روابط عمومی کتابخانه و موزه ملی ملک

این یادداشت به مناسبت روزی نوشته شد که دوستداران کتابخانه و موزه ملی، این موقوفه کهن را به گونه‌ای نمادین اداره کردند و خود، به جای متولیان آن، نیت واقف را در تعلق گنجینه‌اش به ملت ایران، به جا آوردند. عکس‌های زیر، این رخداد مهم را در حوزه فرهنگ ایران به تصویر کشیده است؛ 25 آذر 1395 خورشیدی، روزی مهم در گستره فرهنگ موزه‌داری و کتاب‌داری ایران به شمار می‌آید ... مسوولیت‌های این دو حوزه در بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران به دوستداران‌اش سپرده شد تا آنان یک روز، اداره نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران و یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور در حوزه نسخه‌های خطی را برعهده گیرند.