عبدالرحمان صوفی

​​«ابوالحسین­ عبدالرّحمان بن عمر بن محمّد بن سهل صوفی رازی»، مشهور به «عبدالرّحمان صوفی»، ریاضی­دان و اخترشناس بلندپایه ایرانی در 9 محرّم ­الحرام سال 291 هجری ­قمری­ در ری دیده به جهان گشود. از دوران کودکی و تحصیلات وی اطلاع چندانی در دست نیست ولی خودِ او در مقدّمۀ کتاب گران­سنگ «صورالکواکب» از دانشمندی به ­نام «استاد رئیس ابوالفضل» به ­عنوان استادش یاد کرده که در اصفهان نزد وی نجوم آموخته است. از آنجایی که «استاد رئیس» لقب «ابوالفضل­ محمّد بن حسین بن محمّد» مشهور به «ابن­ عمید» (ف: 359ق.) ـ وزیر بزرگ آل­ بویه ـ بوده است، بنابراین گمان می­رود که استاد صوفی در نجوم، ابن ­عمید بوده است. او در سال 335 هجری ­قمری، برای تحقیق در باب مسائل نجوم به دینَـوَر رفت و دو سال بعد در اصفهان رحل اقامت افکند. صوفی، پس از بطلمیوس، نخستین کسی بود که به پژوهش­هایی منظّم دربارۀ ستارگان آسمان پرداخت. وی نمونۀ یک اخترشناس رصدگیر با دقّت نظر فوق ­العاده بود. او نه ­تنها به رصدهای پیشینیان اعتماد نمی­کرد، بلکه با دقّتی شایان تحسین به رصد می­پرداخت و با این­کار توانست کار اخترشناسان پیشین ـ و به­ ویژه بطلمیوس ـ را با دید انتقادی از نظر بگذراند و با موشکافی و امعان نظر، نقایص و نارسایی­های آنها را تصحیح کرده و در موارد خاصّ مورد نقّادی دقیق قرار دهد. صوفی که در غرب او را با نام «Azophi» می­شناسند، اوّلین اخترشناسی بود که کهکشان صورت فلکی امرأه­ المسلسله ـM31 یا «Andromeda» ـ را در نزدیکی ستارۀ سیزدهم این صورت فلکی ( Andromeda.ν) کشف کرد. صوفی، کتاب «صورالکواکب» را به عربی نگاشت که توسّط «خواجه نصیرالدّین طوسی» (597-672ق.) به فارسی ترجمه شد.سرانجام این دانشمند بزرگ در روز 8 محرّم ­الحرام سال 376 هجری ­قمری در شیراز دیده از جهان فرو بست و در همان شهر به خاک سپرده شد.